K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

8.Amaliy qism. 
Amaliyish 4 qismdan iborat: 
a)
Labaratoriya ishining nomi 
b)
Ishning maqsadi va ahamiyati 
d)
Labaratoriya ishini amalgam oshirish texnikasi 
c) 
Labaratoriya ishini daftarga qayd qilish 
1-laboratoriya ishi. Mikroorganizmlarni proteolitik faolligini 
aniqlash 
Proteolitik faollikni aniqlash uchun mikroorganizmlarni jelatina 
ustunchasiga sanchib ekib chiqiladi. Oradan 3-5 kun o‗tgach, ekmalar 
tekshirib chiqiladi va jelatinaning suyulish miqdori aniqlanadi.Oqsilning 
parchalanishi natijasida ayrim bakteriyalar o‗ziga xos moddalar – indol, 
vodorod sul‘fid va amiyakni muhitiga chiqarishi mumkin. Bu moddalar 

---

105 
muhitiga chiqqanligi maxsus indikator qog‗ozchalar yordamida aniqla-
nadi. Buning uchun GPSH yoki pepton suvi solinib, o‗rganilayotgan 
mikroorganizmlar ekmasi ekilgan probirkaning og‗zi bilan paxta tiqin 
orasiga indikator qog‗oz qo‗yilsa kifoya, bakteriyalardan qanday ajralib 
chiqqanligi ma‘lum bo‗ladi qoladi. Shovul kislotasining binafsha rangga 
kirishi indol ajalib chiqanligidan dalolat beradi. Qo‗rg‗oshin asetat 
shimdirilgan qog‗oz esa vodorod sul‘fidga tekkanda qorayadi. Amiyakni 
aniqlashda esa qizil lakmus qog‗ozi qo‗llaniladi. 
2-laboratoriya ishi. Mikroorganizmlarni saxarolitik faolligini 
aniqlash 
Ko‗pgina mikroorganizmlar uchun uglevodlarning kislota va 
gazsimon moddalar hosil qilib parchalanishi toksanomik belgisi bo‗lib 
xizmat qiladi. Buni aniqlash uchun tarkibida har xil uglevodlar 
(glyukoza, saxaroza, mal‘toza,laktoza) serob bo‗lgan Gessa muhitidan 
foydalaniladi.Kislota mavjudligini bilish uchun muhitga o‗z tusini pH 
7,2-6,5 intervalda och sariqdan to qizil ranga kirguncha o‗zgartira 
oladigan Andrede reaktivi qo‗shiladi.Shuning uchun mikroorganizmlar 
ekmasi bo‗lgan Gissa muhiti‖ola-bula qator‖deb ham ataladi.Gazsimon 
moddalarni muhutiga chiqishini qayt qilish uchun suyuq muhitga 
po‗kaklar tushuriladi yoki 0,5% li agarning atalasimon muhitidan 
foydalaniladi.Aralash tipdagi achish jarayonida intensive kislota hosil 
bo‗lish jarayonini aniqlash uchun tarkibida 1% glyukoza va 0,5% 
peptone bo‗lgan muhitga (Klark muhitiga) metall qizili indikatori 
kiritiladi.Bu indikator pH4,5 va undan yuqori holatlarda sariq rangli 
bo‗ladi, nisbatan quyi darajadagi pH ko‗rsatkichida qizil tusga kiradi. 
Sut moddasi bor bo‗lgan muhitdan laktozaning bijg‗ishi manbaning 
quyilishi yoki lakmus indikatorining rangi o‗zgarishi, shuningdek, 
peptonizatsiya orqali aniqlanadi.Mikroorganizmlarning fermentativ 
xususiyatlarini aniqlash natijalarini 5-jadval tarzida aniqlash mumkin: