K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

12. Amaliy qism. 
Amaliy ish 4 qismdan iborat 
E)
Laboratoriya ishining; 
F)
Ishning maqsadi va ahamiyati; 
G)
Laboratoriya ishini daftarga qayd qilish; 
H)
Laboratoriya ishini amalga oshirish texnikasi. 
1-laboratoriya ishi. Tuproqning mikrob sonini aniqlash 
Tuproqning mikroblar soni- 1gr tuproqda bo‗lgan mikroorganizmlar 
soni. Tuproqning mikroblar sonini aniqlash uchun tekshirilayotgan 
tuproq olinib, maydalaniladi va bir necha eritma tayyorlanadi (1:100, 
1:1000, 1:10000, 1:100000). Ekma ikki xil usul bilan olinishi mumkin: 
1) tuproq suspenziyasining muayyan eritmasidan 1ml olib sterillangan 
Petri kosachasiga qo‗yiladi, so‗ngra 10ml eritib, 45
0
C gacha sovitilgan 
GPA yoki suslo-agar qo‗shiladi; Petri kosachasini gorizontal holatda 
aylantirib, oziqa muhiti yaxshilab aralashtiriladi. Suslo-agar solingan 
idishdagi muhit qotgandan keyin 24
0
C haroratdagi termostatga solinadi, 
GPA solingan kosachalar esa 37
0
C haroratda saqlanadi; 2) Qattiq oziqa 
muhiti solingan Petri kosachasiga 0,1 ml tuproq suspenziyasining 
muayyan darajadagi eritmasi shpatel` yordamida surtib chiqiladi. Ekma 
48 soat davomida inkubatsiya qilingandan keyin, tuproqning muayyan 
eritmasi solingan kosachada o‗sib chiqqan koloniyalar miqdori o‗rga-
niladi. Shu asosda tuproq mikrob sonining o‗rtacha ko‗rsatkichi aniqla-
nadi. Tuproqning mikrob soni asosida GPA yoki suslo-agar o‗sib chiqa-
digan saprofit mikroorganizmlarning muayyan guruhga turlarini masa-
lan, azot to‗plovchi, kletchatkani parchalovchi, nitrobakteriyalar, 
antibiotik hosil qiluvchi mikroblar, shuningdek, ayrim patogen 
mikroorganizmlar va boshqalar ajratib olishda maxsus ozuqa muhiti va 
o‗ziga xos ekish usullaridan foydalaniladi. 
 
2-laboratoriya ishi. Tuproqning koli-titrini aniqlash 
Tuproqning koli-titrini aniqlash uchun tarkibida tuproqdagi ko‗pgina 
mikroorganizmlarning o‗sishiga to‗sqinlik qilib, ayni vaqtda ichak 
tayoqchasi bakteriyalarining ko‗payishiga xalaqit bermaydigan o‗t va 
gensian ko‗ki bo‗lgan elektiv ozuqa muhiti qo‗llaniladi. Bunday 
tajribalarda tarkibida yuqorida aytib o‗tilgan moddalardan tashqari, yana 

---

170 
pepton, laktoza va achitilgan 
E. coli
bo‗lgan Kesslerning suyuq muhiti 
ko‗proq ishlatiladi. Suyultirilgan tuproq ekmasi Kessler muhitda bir sutka 
davomida o‗stirilgandan so‗ng muhit yuzasidagi gaz hosilalari va diffusion 
o‗smalardan namuna olinadi. 
E. coli
laktozaga ta`sir qilishi natijasida 
laktozadan fermentlarning ajralib chiqishi, ko‗p miqdorda gazning paydo 
bo‗lishiga va idish yuzasiga to‗planishiga sabab bo‗ladi. Tanlab olingan 
namuna Endo muhitiga ekiladi va 37
0
C temperaturada o‗stiriladi. O`sma 
tayyor bo‗lgach, 
E. coli
ga xos bo‗lgan bamisoli yaltiroq metallday 
tovlanib turgan qoramtir-qizg`ish koloniyalar paydo bo‗lganligi kuzatiladi. 
Olingan o‗smalardan surtma tayyorlab, mikroskopda tekshiriladi; 
surtmalarda mayda gramm manfiy tayoqchalarning mavjudligi material 
tarkibida 
E. coli
borligidan dalol beradi.