K. Sh. Baltayeva, Sh. R. Aliyev

2.Mikroblarni pigment (bo„yoq) hosil qilishi. 
Mikroorganizmlarning ayrim turlari bo‗yoq moddalari pigmentlar 
hosil qiladi.Ular qizil, ko‗k,sariq,binafsha,qora,tilla rang,oq,yashil va 
boshqa rangda bo‗ladi. Mikroorganizmlar 20-25°C issiq temperaturada 
va nafas olishda aerob sharoit youg‗lik yetarli bo‗lganda ko‗p pigment 
hosil qiladi, oziq tarkibida kraxmal,magniy yoki fosfor tuzlari yetarli 
bo‗lsa, pigment hosil bo‗lishiga yordam beradi. Pigmentning qaysi 
rangda bo‗lishi mikrobning turiga bog‗liq bo‗ladi, lekin mikrob noqulay 
sharoitda yashasa, uning bu xususiyati pasayadi yoki vaqtincha 
yo‗qolishi ham mumkin. Pigment rangi zich ozuq muhitida mikrob 
koloniyasining hosil qilgan rangiga qarab, ba‘zan suyuq oziq muhitning 
rangiga qarab ham aniqlanadi. 
Mikroblarning pigmentlarini uch huruhga bo‗lish mumkin: 
1) suvda eriydigan pigmentlar.Bunday pigmentlar hosil qiladigan 
mikrob oziqda o‗sganda uning pigmenti suvda erib,ovqatga tarqaladi va 
uni ham bo‗yaydi; bularga piosianin,sinazianin, flyuoressin pigmentlari 
misol bo‗ladi; 
2) spirtda eriydigan pigmentlar.Bular suvda erimaydi; 
3) suvda va spirtda erimaydigan pigmentlar.Bularga achitqilar, 
mog‗or zamburug‗lari va azot to‗plovchi bakteriyalar hosil qiladigan 
pigmentlar misol bo‗ladi.Suv va spirtda erimaydigan pigmentlar efir, 
xloroform, benzolda erishi mumkin.Pigment hosil qiluvchi mikroblardan 
quyidagilarni ko‗rsatish mumkin; ajoyib tayoqcha barteriyasi-qizil qonli 
pigmenti bor; har xil srsinalar va stafilokokklar-sariq, och sariq,tilla rang 
pigment hosil qiladi; ko‗k yashil yiring tayoqchasi bakteriyasi ko‗k-
yashil pigment hosil qiladi. Ayrim mikrob turlari ikki va undan ortiq 

---

100 
pigment hosil qiladi. Masalan, ko‗k yiring tayoqcha muhit reaksiyasi 
neytral bo‗lganda ko‗k va ishqorli bo‗lganda yashil pigment paydo qladi. 
Ayrim mikrob turlari hosil qilgan pigmentlar hujayra protoplaz-
masiga donachalar shaklida tarqalgan bo‗ladi, ba‘zilarida pigment 
mikrob hujayrasining sirtqi qatlamida joylashgan va ba‘zi mikroblar 
pigmentni oziq muhitga ajatadi. Pigmentlarning mikrob hujayrasi uchun 
fiziologik ahamiyati hali to‗liq aniqlanmagan.Ular mikrob hujayrasida 
ro‗y beruvchi fotosintez hodisalarida, oksidlanish jarayonida ishtirok 
etadi,degan fikr bor. Ba‘zi tekshiruvchi olimlar bir mikroorganizmning 
pigmenti uni boshqa mikroorganizmlardan himoya qilish, ya‘ni 
antibiotiklik ahamiyati bor deyishadi. Mikrobiologiyada mikroblarning 
pigmentini tekshirish mikrobning turini aniqlash va morfologik jihatdan 
o‗xshash bo‗lgan mikroblarni bir-biridan ajatishda katta ahamiyatga 
ega.Masalan, morfologik jihatdan bir-biriga o‗hshash stafilakokklar 
faqat pigmentlariga qarab uch turga bo‗linadi:oltin rangli (staphylo-
coccus aureus),oq pigmentli(staphylococcus albus)va limon po‗stidek 
sariq pigment(staph.cetreus).Shunday qilib mikrobning pigmentini 
tekshirish diagnostik ahamiyatga egadir.