K. N. Nishonboyev. J. H. Xamidov

Mashg‘ulot rejasi. 
Genlarning chala va to‘liq birikishi, krossingover holatlari, jinsga bog‘liq 
belgilarning  nasldan-naslga o‘tishi haqidagi ma’lumotlarni chuqur o‘zlashtirilgandan 
keyin talabalar birikkan  holda irsiylanishga, xromosomalar haritasini chizishga 
bag‘ishlangan masalalarni yechadilar va al'bomlariga yozib oladilar. Mashg‘ulot 
ohirida al'bomlar tekshirilib, talabalar bilimlari baholanadi keyingi mashg‘ulotga 
topshiriqlar beriladi.  
Masalalar: 
1.  Normal rang ajratish geni (dominant) va dal'tonizm geni (recessiv) X 
xromosomaga joylashgan. Daltonik erkak kishi sog‘lom ayolga uylanganda oilada 
daltonik qiz tug‘ildi. Ota-ona genotipini aniqlang. 
2.  Y xromosomaga bog‘liq bo‘lgan gipertrixoz belgisi bola 17 yoshga to‘lganidan 
keyin yuzaga chiqadi. Ixtiozning bir shakli resessiv belgi bo‘lib, X  xromosoma 
bilan bog‘liq. Har ikkala belgi bo‘yicha  normal ayol bilan gipertrixoz erkak 
oilasida ixtioz belgisiga ega bo‘lgan o‘g‘il tug‘ilgan. Shu bolada gipertrixoz 
belgisi bo‘lishi mumkinmi? Ikkita belgi bo‘yicha normal farzand tug‘ilishi 
mumkinmi? U qanday jinsli bo‘ladi? 
3.  Daltonizm va kar-soqovlik belgilari resessiv belgilardir. Daltonizm geni X 
xromosomada, kar-saqovlik geni autosomada joylashgan. Daltonik va kar-soqov 
erkak sog‘lom ayolga uylanganda oilada bitta o‘g‘il daltonik, kar-soqov, bitta qiz 
daltonik, lekin normal eshitadigan bo‘lib tug‘ilgan. Bu oilada ikkala belgisi  
bo‘yicha ham kasal qiz tug‘ilishi mumkinmi? 
4.  Odamlarda katarakta va polidaktiliya autosomaga joylashgan dominant gen 
tomonidan yuzaga chiqariladi. Bu genlar o‘zaro to‘liq bog‘langan (krossingover 
kuzatilmaydi). Ikkala belgi bo‘yicha geterozigotali ayol va erkak nikohidan 
fenotip va genotip  bo‘yicha qanday avlod kutish mumkin? 
5. Odamda rezus-omil geni bilan eritrotsitning shaklini belgilaydigan gen birikkan  
holda nasldan-naslga o'tadi. Ularning orasidagi masofa 3 morganidaga teng. Rezus-
musbat va elliptotsitoz (eritrotsitning ellips shaklida bo'lishi) ga nisbatan 
geterozigotali bo'lgan erkak rezus-manfiy va normal eritrotsitli ayolga uylangan. 
Farzandlarning genotipi va fenotipi foizini aniqlang.