K. N. Nishonboyev. J. H. Xamidov

Ontogenez. Tiplari. Davrlari
. 
 
 
Organizmning shaxsiy (individual) taraqiyoti ontogenez deb ataladi. 
Ontogenez jinsiy ko‘payuvchi organizmlarda otalanishdan (zigota hosil bo‘lishi 
bilan) boshlanib, shu individning o‘limi bilan tugaydi. XIX asrda E.Gekkel' va 
F.Myuller individlar ontogenezini o‘rganib  u shu turning filogenezining (tarixiy 
rivojlanishining) qiskacha takrorlanishi ekanligini aniqladilar. Ularning bu xulosasi 
fanda biogenetik qonun sifatida ma'lum. Ontogenezning lichinkali, lichinkasiz, ona 

---

 
 107
qornida kechuvchi turlari mavjud. Lichinkali ontogenez asosan umurqasiz 
hayvonlarga xosdir. Lichinkasiz ontogenez esa tuxum hujayrasida sariqlik moddasi 
ko‘p bo‘lgan hordalilarda uchraydi. Sut emizuvchilar va odamlarga ona qornida 
kechuvchi ontogenez xosdir. Chunki ularning tuhum hujayrasi juda kam miqdorda 
sariqlik tutadi va rivojlanayotgan organizm ozuqani ona organizmidan oladi. 
 
Ontogenez 3 bosqichda kechadi va bu bosqichlar proembrional, embrional va 
postembrional davrlar deb ataladi. (Odamlarda prenatal (tug‘ulguncha), perinatal (28 
haftadan – tug’ulgandan keyin 7 kuniga), neonatal   (tug‘ulgandan keyin 1 oygacha) 
va postnatal  davrlar ham tafovut etiladi).