K. N. Nishonboyev. J. H. Xamidov

Evolyutsiyaning elementar omillari - populyatsiya genofondining o‘zgarishiga 
sabab bo‘luvchi omillar. Ularning asosiylari: 1.Mutatsion jarayon 2.Alohidalanish 
3.Populyatsion to‘lqinlar 4.Tabiiy tanlash. 
 
Quyida o‘sha omillarning odam populyatsiyalariga ta'siri bilan tanishamiz (15-
jadval). 
 
Mutatsion jarayon - Odamda gaploid to‘plamda har bir avlodda 1dan 10 gacha 
yangi mutatsiyalar hosil bo‘lish mumkin. Mutatsiyalar odam populyatsiyalarining 
polimorfizmiga sabab bo‘ladi, genetik yukni hosil qiladi. Genetik yuk  mutatsion yuk 
(yangi mutatsiyalar) va segregatsion (avvalgi avlodlardan o‘tgan) yukdan tashkil 
topadi. Genetik yuk - populyatsiyada noqulay allellarning geterozigota holatida 
to‘planishi. Genetik yuk letal    ekvivalent bilan baholanadi. Letal' ekivivalent - 

---

 
 131
gomozigot holatida uchraganda o‘limga sabab bo‘luvchi resessiv allellar yig‘indisi. 
Genetik yuk mavjudligi tufayli homilalarning yoki organizmlarning 50% ga yaqini 
nobud bo‘ladi yoki o‘zidan avlod qoldirmaydi. 
 
Genetik yuk muammosi tibbiyotda katta ahamiyatga ega. Tibbiy-genetika 
maslahatlarini o‘tkazishda populyatsiyalar, oilalar genetik yukini bilish katta 
ahamiyatga ega. Tashqi muhit omillarining mutagenligini aniqlashda, tashqi muhitni 
muhofazalashda genetik yukni o‘rganish muammosi juda muhimdir.