|
19.5-расм. «Кичик бизнес» ва «тадбиркорлик»
тушунчаларининг моҳияти
Бу даврга келиб ҳунармандчилик чуқур ихтисослашган. Масалан,
терини қайта ишлаш соҳасида: кўнчилар, этикдўзлар, махсидўзлар, ковуш-
чилар, эгар-жабдуқчилар, телпакчилар, пўстинчилар, камарчилар; тўқима-
чилик соҳасида: бўзчилар, атласчилар, гиламчилар, шолча ва наматчилар;
металлни ишлаш соҳасида: темирчилар тақачилар, мисгарлар, чилангарлар,
заргарлар каби тармоқ тузилмалари ва тегишли равишда касб-ҳунарлар
шаклланган.
Тарихий манбаларда ХХ аср бошида Ўзбекистонда 50 мингтадан кўп-
роқ ҳунармандлик устахоналари мавжуд бўлиб, уларда 110 минг кишидан
кўпроқ меҳнат қилганлиги қайд этилган. Бу вақтда тадбиркорлар саноат
ишлаб чиқаришини ривожлантиришга ҳам салмоқларини ҳиссаларини қўша
бошлаган. 1904 йилда Марғилонда 44 саноат корхонасидан 33 таси
маҳаллий ҳунармандларга қарашли бўлган
1
.
1
Ўзбекистон миллий энциклопедияси. 11-жилд. – Т.: Ўзбекистон миллий энциклопе-
дияси, 2005. – Б. 392-394.
Кичик бизнес ва тадбиркорлик хусусиятлари
Кичик бизнес
Тадбиркорлик
Харидоргир ҳисобланган маҳсу-
лот ишлаб чиқариш, хизматлар
кўрсатишга йўналтирилган
фаолият, тижорат тизими,
даромадни кўпайтириш учун
капитални айлантириш жараёни
Жамият учун қимматга эга
бўлган, даромад, эришилган
натижадан шахсий қониқиш,
ижтимоий эътироф кел-
тирадиган янги маҳсулот,
хизмат турини яратиш жараёни
Бизнесмен
Тадбиркор
Даромадини кўпайтириш учун
тижорат ишини амалга ошираётган,
корхонада муайян лавозим эгаллаши
шарт бўлмаган капитал эгаси
Жамият эҳтиёжлари учун янги биз-
нес очаётган, янги товар, хизматлар
яратаётган, ўз салоҳиятини намоён
қилишга интилаётган новатор
608
Ўзбекистон Республикасининг Конституциясида кўп укладли иқтисо-
диёт таркибида давлат, корпоратив ва хусусий мулкнинг тенглиги эътироф
этилган ҳолда хусусий мулк устуворлиги мустаҳкамланиб, унинг ишончли
кафолатлари белгилаб қўйилган. Мамлакатда кичик бизнесни жадал ривож-
лантириш учун мустаҳкам қонунчилик ва ҳуқуқий асос яратилган ва
мунтазам такомиллаштириб борилмоқда. Миллий иқтисодиётнинг мазкур
сектори учун имтиёз ва преференциялар бериш масалаларида давлат
томонидан тизимли равишда ёрдам кўрсатиляпти.
Мамлакатда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни жадал ривож-
лантириш иқтисодий сиёсатнинг устувор йўналиши сифатида белгилани-
шида қуйидагилар ҳисобга олинди:
•
кичик бизнес ички бозорни зарур товар ва хизматлар билан тўлди-
ришнинг асосий манбаи бўлиб хизмат қилади. Кичик бизнес иқтисодиётдаги
маълум бир бўшлиқларни тўлдирибгина қолмасдан, балки уни диверсифи-
кация қилиш ва барқарор суръатлар билан ривожлантиришни таъминлашда
ўта муҳим роль ўйнайди;
•
кичик бизнеснинг, айниқса, Ўзбекистон шароитида аҳолининг иш
билан бандлигини таъминлаш ва даромадини оширишдаги аҳамияти;
•
кичик бизнес тузилишига кўра ихчам, қарорлар қабул қилишда
тезкор ва ҳаракатчан, янги тартиб-қоидаларни қисқа муддатда ўзлаштиради,
жаҳон ва минтақалар бозорларидаги талаб ва конъюнктура ўзгаришларига
анча тез мослашади;
•
кичик бизнесни ташкил қилиш ва юритиш катта харажат ҳамда
капитал қўйилмаларни талаб этмайди. Бу эса ишлаб чиқаришни тез ва осон
модернизация қилиш, техник ҳамда технологик қайта жиҳозлаш, янги тур-
даги маҳсулотларни ўзлаштириш, уларнинг номенклатурасини мунтазам
янгилаб бориш ва рақобатдошлигини таъминлаш имконини беради;
•
кичик бизнеснинг молиявий-иқтисодий инқирозга йирик корхона-
ларга нисбатан бардош бера олиш қобилиятининг анча юқорилиги;
•
кичик бизнес инсоннинг ижодий ва интеллектуал қобилиятини рўёб-
га чиқариш воситаси эканлиги. Мазкур соҳа ҳар бир кишига ўз истеъдоди ва
имкониятларини намоён этиш учун замин туғдиради, шу тариқа ташаббус-
кор, омилкор, мустақил фаолият юрита оладиган, ўз олдига қўйган мақсад-
ларига эришишга қодир инсонлар тоифасини шакллантиришга хизмат
қилади;
•
кичик бизнес жамиятда ўрта синфни шакллантириш омили. Ўрта
синф эса демократик жамиятнинг асоси ҳисобланади
1
.
Ўзбекистонда кичик тадбиркорлик субъектларига қуйидагилар
киради (19.5-жадвал):
1
Абдураҳманова Г.Қ. Кичик бизнесда аҳолини иш билан таъминлаш. Монография. –
Т.: Иқтисодиёт, 2014. – 90-91 б.
609
Do'stlaringiz bilan baham: |
