К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

 
10.6-расм. Ўзбекистонда аҳолига хизмат кўрсатиш ҳажми 
ўсишининг динамикаси (трлн.сўм)
1
 
Меҳнат ресурсларининг мобиллиги фақат тармоқларда эмас, 
шунингдек бевосита корхоналарда ҳам кузатилади. Бундай мобиллик 
корхонада иш ўринлари ўзгариши билан узвий боғлиқдир. Масалан, бирор 
фирмада иш сони 100 тага кўпайса, бошқасида эса 100 тага камайса, иш 
билан бандлик жамланмаси ўзгармайди. Лекин бу ана шу миқдордаги 
меҳнат ресурслари бир корхонадан бошқасига ўтмади деган маънони 
келтириб чиқармайди. Юзаки қаралганда бу турғунлик аслида меҳнат 
ресурсларининг фаол мобиллигини яширади. 
Иш жойларининг ўзгариши меҳнат ресурслари мобиллигигининг 
анъанавий кўрсаткичлари – янги иш жойлари яратиш коэффициенти (
c
), 
иш жойларини йўқотиш коэффициенти (
d
), иш билан бандлик 
даражасининг ортиши (
n
), ишга ёллаш коэффициенти (
h
), ишдан 
бўшатилиш коэффициенти (
s
), иш жойлари ялпи айланмаси коэффициенти 
(
g
), ортиқча иш ўринларининг айланмаси (
r
) орқали белгиланади. 
c
ва 
d
коэффициентлари ўртасидаги фарқ иш билан бандлик 
даражасининг ортиши (
n)
ёки иш билан бандлик соф ўзгаришини 
англатади: 
n = c – d 
Иқтисодиётда ялпи иш жойлари ялпи айланмасининг коэффициенти 
(g) қуйидагича ҳисоблаб чиқилади: 
g = c + d 
1
Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитасининг маълумотлари //http: 
// www.stat.uz. 
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
26
33,7
42,6
53,7
65,9
75,4
92,5

---

319 
Бу меҳнат ресурслари мобиллигигига жалб этилган барча иш 
жойларининг миқдорини кўрсатади. 
Ялпи иш жойлари ялпи айланмасининг коэффициенти билан иш 
билан бандлик соф ўзгаришининг мутлақ даражаси ортиқча иш 
ўринларининг айланмаси (
r
) коэффицентини аниқлаш имконини беради: 
r = g – n 
Бу кўрсаткич иқтисодиётда кузатилаётган иш билан бандликнинг 
амалдаги ўсиши учун етарли бўлган энг кам миқдордаги иш ўрнилари 
айланмаси ортишини кўрсатади. 
Юқоридагилардан қуйидаги меҳнат ресурслари мобиллигигининг 
анъанавий кўрсаткичи ойдинлашади: