К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

янги концепцияси
қарор 
топганининг белгисидир. 
Мазкур концепциянинг моҳияти оддий:
инсон 
иқтисодиёт учун эмас, балки иқтисодиёт инсон учундир. Буни ўз вақтида 
А.Маршалл жозибали таърифлаб берган эди: “Неъматларни яратиш – бу 
инсон турмушини қўллаб-қувватлаш, унинг эҳтиёжларини қондириш ва 
жисмоний, ақлий, аҳлоқий кучларини ривожлантиришнинг воситасигина 
холос. Бироқ инсоннинг ўзи ана шу неъматларни яратишнинг асосий 
воситаси ва унинг ўзи бу неъматларнинг пировад мақсади учун хизмат 
қилади”
2
. 
ХХ асрнинг 50-йилларидаёқ АҚШлик тадқиқотчи Т.Шулъц меҳнат 
унумдорлигини оширишнинг, ўз таърифи билан айтганда, “қолдиқ 
омили”ни ажратиб кўрсатган. Бу “инсон томонидан меҳнат қилиш 
қобилияти учун эгалланадиган ва ривожлантириладиган” “қолдиқ омили” 
кейинчалик “билим ва малака капитали” сифатидаги “инсон капитали” 
тушунчаси шаклланишига асос бўлди
3
.
1
Каримов И.А. Мамлакатимизни модернизация қилиш йўлини изчил давом 
эттириш – тараққиётимизнинг муҳим омилидир // Халқ сўзи, 2010 йил 8 декабрь. 
2
Маршалл А. Принципы экономической науки. – М.: Прогресс, 1993. – С.246. 
3
Человеческое развитие: новое измерение социально-экономического прогресса / 
Под ред. Колесова В., Макинли Т. – М.: Права человека, 2000. – С.464. 

---

113 
Иқтисодчи олимлар ҳозирги вақтда ижтимоий неъматлар таркибида 
инсон капитали салмоғи ошган тақдирдагина иқтисодий ўсиш 
барқарорлиги таъминланади, деган хулосага келганлар. Яъни ишлаб 
чиқаришни интеллектуаллаштириш ва ходимларнинг ҳаракатчанлиги кўп 
жиҳатдан иқтисодий ўсишни таъминлайдиган асосий омилга айланмоқда. 
Шу сабабли тараққиёт самарадорлигининг мезони – давлат, тадбиркорлар 
ва уй хўжаликларининг инсон капиталини кўпайтиришга қаратилган 
ҳаражатлари миқдори бўлмоқда.
Натижада, иқтисодий ривожланиш моделлари ҳам янгича кўринишга 
эга бўлмоқда. Кўпчилик экспертларнинг ҳисоблашича, ҳозирги, яъни 
иқтисодиёт адабиётларида қабул қилинган саноат (индустриал) 
ривожланишидан кейинги иқтисодиёт (постиндустрияли) янги омиллар 
негизига қурилмоқда. Бу – инсонни ривожлантириш омилларидир.