К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

13.2.
 
И
ШСИЗЛИКНИНГ ТУРЛАРИ
 
Ишсизликнинг қуйидаги фарқланади (13.5-расм); 
1. 
Фрикцияли
ишсизлик
(уни 
“ихтиёрий ишсизлик”
деб ҳам 
аташади) – у меҳнат таклифи ўзгариши билан боғлиқдир. Бозор 
иқтисодиётида меҳнатга лаёқатли аҳолига фаолият тури ва иш жойини 
танлаш ҳуқуқи кафолатганлиги учун уларнинг айримлари иш жойларини 
ўз 
ихтиёрийларига 
кўра 
ўзгартиради, 
бошқалари 
ишдан 
бўшатилганликлари сабабли янги иш ўрни қидиради, баъзилар 
вақтинчалик, мавсумий ишларидан маҳрум бўлади, ёшлар эса илк бор 
меҳнат бозорига кириб келади. 
Ишсизлар бу тоифаларининг айримлари ишга жойлашишга 
муваффақ бўлади, бошқалари иш излашни давом эттиради. Айни пайтда 
юқорида қайд қилинган сабабларга мувофиқ ходимларнинг баъзиларини 
ишдан бўшатиш давом этади. Бу меҳнат бозорининг меҳнатга лаёқатли ва 
ишлашга тайёр ходимлар билан иш ўрниларини мутаносиб бўлишига 
қодир эмаслиги оқибатидир.
Фрикцияли ишсизлик муқаррар ва у бўлиши керак деб ҳисобланади. 
Чунки ишсизликнинг ушбу турида ишдан бўшаш ходимларнинг ихтиёрига 
кўра бўлади ва улар кўп ҳолларда иш ҳақи нисбатан кам бўлган иш 
жойларидан меҳнатга кўпроқ ҳақ тўланадиган иш жойларига ўтади. 
2. Таркибий ишсизлик.
Ишсизликнинг бу тури истеъмол талаби 
ўзгариши ва бунга мувофиқ равишда технология ҳамда иш кучига умумий 
талабнинг ўзгариши билан боғлиқдир. Технология ўзгариши натижасида 
қисқа муддатда янги ходимларни тайёрлаш ва мавжуд ходимларни қайта 
тайёрлаш қийин эканлиги учун иқтисодиёт турли тармоқларида иш кучига 
талаб ва унинг таклифи мутаносиблиги юзага келади. Таркибий ишсизлик 
узоқ давом этади ва иқтисодиёт учун номақбул ҳисобланади. 
3. Даврий ишсизлик.
Ишсизликнинг бу турига ишлаб чиқариш 
суръатлари пасайиши ва иқтисодиётга инвестиция киритиш ҳажмининг 

---

397 
камайиши сабаб бўлади. Товарлар ва хизматларга талаб камайган 
шароитларда иш билан бандлик даражаси пасайиб, ишсизлик ортади.