К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

таълим 
хаблари
дир (инглизча 
“hub”
– “марказ”). Бундай хабларда турли 
йўналишдаги пулли ёки бепул таълим курслари бўлиши, юқори малакали 
профессорлар фаннинг турли соҳалари бўйича маърузалар ўқиши, бошқа 

---

357 
маданий-маърифий тадбирлар ўтказилиши мумкин. Таълим хаблари, 
биринчи навбатда, ёшларни ўз билимларини чуқурлаштиришга имконият 
яратиши билан бир қаторда тенгдошлари билан фикр алмашиш, турли 
лойиҳа ва ғоялар тўғрисида бахслашишлари мумкин. 
Ўзбекистонда ҳам бутун Марказий Осиё учун минтақавий таълим хаби 
бўлиши режаланмоқда. Шу мақсадда яқин беш йил ичида аҳолини олий 
таълим билан қамраб олишни 25,0% га етказишга ҳаракат қилинмоқда. 
Мамлакатда жаҳондаги энг нуфузли университетларнинг филиаллари 
очилади, биргаликдаги факультетлар ташкил этилади. Натижада миллий 
таълим тизимида рақобат кескинлашади, таълим сифати тубдан яхшиланади.
Ўзбекистон таълим муассасаларида фақат ўз талабаларимизгина эмас, 
шунингдек чет эллардан бу ерда ўқишга келадиган ёшларнинг ҳам сони 
кескин ортади.
 
11.2.7.
 
К
РАУДСОРСИНГ 
 
(“
CROWDSOURCING
, 
CROWD
” —
 
“
КЕНГ ДОИРА
”
 
ВА
 “
SOURCING
” —
 
“
РЕСУРСЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ
”) 
Краудсорсинг
– инновацион ишлаб чиқариш муаммоларини ҳал этиш 
учун шахслар кенг доирасининг ижобий қобилиятлари, билимлари ва 
тажрибасидан 
фойдаланиш 
учун 
ахборот-коммуникация 
технологияларидан қўллаган ҳолда уларни бу фаолиятга кўнгилли 
равишда жалб қилиш шаклидир. 
Ушбу атама биринчи маротаба ёзувчи Жефф Хау ва журнал 
муҳаррири Марк Робинсон томонидан қўлланилган. Аммо Англияда 
бундай усулданҳукумат 1714 йилдаёқ фойдаланган эди. Ўшанда ҳукумат 
мамлакатда ҳаммани денгиздаги узунликни аниқлашнинг аниқ воситасини 
топишга даъват этган эди. Шакли бўйича у аутсорсингга ўхшашдир. 
Агар аутсорсингда бундай фаолият компания ташқарисида 
профессионал ижрочилар томонидан муайян иш ҳақи ҳисобига амалга 
оширилса, краудсорсингда одатда берилган топшириқ бўйича 
билдирилган ғоя, лойиҳп учун иш ҳақи тўлаш кўзда тутилмайди ёки фақат 
энг эътиборлт таклифларга муайян миқдорда мукофот берилиши мумкин. 
Бунда берилган топшириқ шахслар томонидан иҳтиёрий равишда
ўзларининг бўш вақтини муайян тадқиқот ёки ишланмага сарфлаш хоҳиши 
бўлган, иш ҳақи олишни кўзламайдиган ҳаваскорлар ва мутахассислар 
томонидан бажарилади. 
Краудсорсингни “фойдаланувчи учун кўзда тутилган инновация” деб 
ҳам аташади. Бунда, масалан компаниялар ўз мижозларига фақат уларнинг 
эҳтиёжалари тўғрисидаги савол билан мурожаат қилибгига қолмасдан, 

---

358 
айни пайтда ушбу эҳтиёжини қондира оладиган буюм ёки хизматни 
такомиллаштириш юзасидан ҳам фикрлари сўралади.
Краудсорсингни қуйидаги афзалликларини ажратиб кўрсатиш
мумкин: 
Мамлакат, минтақа, ҳатто бутун жаҳондаги мутахассислар билими, 
малакси ва истеъдодидан фойдаланиш имконияти; 
• бир кишига мўлжалланган ишни одамларнинг жуда катта гуруҳига 
юклаш имконияти; 
• деярли сарф-харажатсиз зарур ғоялар, инновацияларга ва бошқа 
муҳим фикрларга эга бўлиш ва бошқалар. 
Жаҳондаги кўпгина компаниялар краудсорсингдан самарали 
фойдаланиб келмоқда. Жумладан, кўпгина компаниялар ўз истеъмолчи-
ларига ишлаб чиқариш жараёнининг иштирокчиси бўлишни таклиф 
этишмоқда. Масалан, энг муҳим ғояларга унча катта бўлмаган миқдорда 
пул мукафоти ажратагани ҳолда “Procter&Gamble”компанияси 160 
мингтадан кўпроқ мижозларидан жуда қимматли фикр ва ғоялар олмоқда.
Япониянинг “Muji”мебель компанияси эса Интернетдаги ўз 
корпоратив саҳифасига қарийб 500 минг кишини жалб эта олган. Бу 
компания мижозлари орқали ўз мебеллари дизайнини баҳолаш ва уларни 
такомиллаштириш бўйича таклифларини сўрайди. Энг яхши ғоялар 
компаниянинг профессионал дизайнерларига тақдим этилади. Бунинг 
натижасида “Muji” жаҳонда ниҳоятда харидоргир буюмлар яратилади.
Шу билан бирга компания ўз бозорини ҳам ана шу мижозлари орқали 
таҳлил этади. У истеъмочиларга ишлаб чиқарилиши кўзда тутилаётган 
маҳсулотга буюртмалар беришни таклиф этади. Агар 300 нафар мижоз ана 
шу дастлабки буюртмани берса,шундагина мебель маҳсулоти сотувга 
чиқарила бошланади.
Краудсорсинг ёрдамида ҳатто Исландия Конституциясининг янги 
матни яратилган.