К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

“Ҳудудий-иқтисодий мутаносиблик” концепцияси
да меҳнат 
ресурслари экспортчилари бўлган мамлакатда иқтисодий ўсиш ва меҳнат 
миграцияси кучайиши натижасида иш ҳақи даражаси ўртасида аввал 
мавжуд бўлган катта фарқ камайиб боради. Натижада меҳнат ресурслари 
экспортчилари меҳнат ресурсларини импорт қилувчиларга айланиши 
мумкин. Худди шундай вазият, масалан Европада –– Италия, Португалия, 
Греция, Осиёда – Сингапур, Малайзия, Жанубий Корея, Жанубий 
Америкада – Бразилия ва Чилида рўй берган
1
. 
Мазкур назариянинг қоидалари қатор концептуал хулосаларга 
эгадир. Яъни: 
•
меҳнат ресурсларининг халқаро мобиллиги мамлакатлардаги иш 
ҳақи ўртасидаги тафовутлар билан изоҳланади; 
•
жаҳон миқёсида иш ҳақи ўртасидаги фарқларга барҳам берилгандан 
сўнг меҳнат ресурсларининг мобиллиги тўхтайди; 
•
юқори малакали ва қуйи малакали меҳнат ресурслари мавжуд 
бўлган ҳолатларда инсон капиталининг оқимлари ана шу жараёнларга 
таъсир кўрсатадиган турли ҳаракатлантирувчи кучлар остида турли 
йўналишда бўлиши мумкин; 
•
меҳнат бозори меҳнат ресурслари мобиллигининг асосий 
механизмидир. У туфайлигина меҳнат ресурсларининг халқаро оқимлари 
юзага келади. Бозорларнинг бошқа турлари меҳнат ресурслари 
мобиллигига анча камроқ тасир кўрсатади; 
•
мамлакатларнинг ҳукуматлари асосан меҳнат бозорига таъсир 
кўрсатиши орқали меҳнат ресурслари оқимларини бошқара оладилар. 
Меҳнат ресурслари мобиллиги таркибий-тарихий ёндашувлар билан 
ҳам фарқланади. Ушбу концепция вакиллари меҳнат миграция 
сабабларини 
ривожланган 
ва 
ривожланмаган 
мамлакатлар 
ўз 
1
Castles S., Miller M. J. The Age of Migration. Houndmills; Basingstoke; Hampshire; London: 
MacMillan Press Ltd., 2003. – р.22. 

---

323 
иқтисодиётларини ривожлантириш учун турли ресурсларга эга 
эканликларибилан баҳолайдилар. 
Янги классик назария ҳам, таркибий-тарихий ёндашув концепцияси 
ҳам нима учун муайян давлатдаги одамлар меҳнат миграцияси оқимига 
қўшилади, бошқалар эса бундай қарорга нега келмаслигини аниқ 
тушунтира олмаган. Бу саволга