К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

6.5.
 
М
ЕҲНАТ ПОТЕНЦИАЛИНИНГ ҲОЗИРГИ
 
ДАВР КОНЦЕПЦИЯСИ
 
Иқтисодий адабиётда меҳнат потенциалига икки хил ёндашув мавжуд. 
Уларнинг биринчисига кўра, 
меҳнат ресурсларининг меҳнат потенциали 
ходимнинг эгаллаган билими, касб малакаси, кўникмалари ва тажрибасининг 
ривожланган даражаси сифатида талқин қилинади. 
Иккинчи ёндашувда меҳнат ресурсларининг меҳнат потенциалини 
фақат ходимнинг эгалланган хусусиятлари билан чегараланиб қолмасдан, 
шунингдек унинг табиий потенциалини ҳам ҳисобга олиш кераклиги 
кўрсатилади. Демак, меҳнат ресурсларининг меҳнат потенциалини 
белгилайдиган унсурлар ҳам эгалланган хусусиятлар —таълим, малака, 
билим, кўникмалар даражаси, ҳам ходимнинг табиий хусусиятлари — 
жисмоний потенциали, реакциясининг (организмнинг ташқи таъсирга 
жавоби) тезлиги, ёши ва соғлиғини мужассамлаштиради. Бу меҳнат 
ресурсларининг меҳнат потенциалининг ҳозирги давр концепцияси деб 
баҳоланади (6.8-расм).
Меҳнат ресурсларининг меҳнат потенциали инсоннинг меҳнат 
жараёнидаги имкониятларига бевосита таъсир кўрсатади. У одамнинг руҳий-
физиологик хусусиятларини қамраб олади. Ҳар бир шахснинг табиий ўзига 
хослиги унинг жисмоний потенциалида ифодасини топади. 
Аммо чет эл тадқиқотчилари меҳнат потенциали тушунчасига мустақил 
иқтисодий категория сифатида ёндашмайдилар. Улар бунинг ўрнига 
меҳнат 
сифати
концепциясини қўллайдилар. Шу билан бирга бозор иқтисодиётида 
меҳнат сифати меҳнат ресурслари сифати хусусиятлардан бири ҳисобланади, 
чунки меҳнат сифати инсоннинг меҳнат фаолиятини амалга ошириш 
қобилияти ривожланганлигининг даражасини ифода қилади. Меҳнат 
сифатининг хусусиятларини соғлиқ, қатъият, таълим ва тайёргарлик, 
шунингдек меҳнатга муносабат акс эттиради. 
Меҳнат ресурсларининг табиий сифати инсоннинг меҳнат жараёнидаги 
имкониятларига бевосита таъсир кўрсатади. У одамнинг руҳий-физиологик 

---

223 
хусусиятларини қамраб олади. Ҳар бир шахснинг табиий ўзига хослиги унинг 
жисмоний потенциалида ифодасини топади. Жисмоний потенциал 
инсоннинг кучи, чидамлилиги, эпчиллиги, қайишқоқлиги ва бошқа биологик 
ҳамда руҳий зусусиятларини қамраб олади.