К. М. Рафиков – Ўзбекистон касаба уюшмалари Федерацияси раиси

4.5-расм. Меҳнат 
ресурсларининг шахсий 
таклифи

---

160 
Юқоридагилардан келиб чиққан ҳолда меҳнат ресурсларининг 
оддий таклифи моделини фойдалиликнинг шахсий функцияларини 
иложи борича кўпайтиришга йўналтирилган дейиш мумкин. 
Ходимлар томонидан ташкиллаштирилган меҳнат фаолиятида 
иштирок этиш тўғрисида ижобий қарор қилиши мумкин бўлган энг кам 
иш ҳақи заҳира иш ҳақи ҳисобланади (wr). Агар иш ҳақи заҳира иш 
ҳақидан кам бўлса, ходим учун энг кўп фойдалилик келтирадиган энг 
мақбул иш вақти (H*) нолга тенг бўлади: 
w
Заҳира иш ҳақи меҳнат бозорида меҳнат ресурсларини таклиф 
қилишда иштирок этмаётган ходимларга меҳнат фаолиятига киришиш 
учун қанча пул таклиф этилиши лозимлигини кўрсатади (4.6
-
расм). 
Расмда акс эттирилган 
меҳнат фаолиятидан олинма-
ган даромаднинг (
V
) ўзгариши 
заҳира иш ҳақини ўзгартира-
ди ва ходимларнинг меҳнат 
фаолиятига киришиш тўғри-
сида қарор қабул қилишига 
таъсир кўрсатади. Меҳнат 
фаолиятидан олинмаган даро-
маднинг кўпайиши заҳира иш 
ҳақини оширади. Бўш вақт 
неъмат сифатида кўрилиши 
учун ходим умумий дарома-
дининг ортиши дам олиш 
қимматини кўпайтиради ва 
унга ишламасликка рағбат 
беради. Расмдаги А нуқтаси 
ходимнинг бўш вақтдан воз 
кечиб, даромад топиш учун меҳнат фаолиятига киришишга ундайдиган 
ҳолатдир. 
Заҳира иш ҳақи икки хил хусусияти билан ажралиб туради. Агар 
унинг миқдори кам бўлса ходимнинг меҳнат бозоридан иш топиши енгил 
бўлади, бунинг учун камроқ вақт талаб қилинади, чунки у камроқ иш 
ҳақига ҳам иишлага тайёрдир. 
Аксинча, заҳира иш ҳақи юқорилигида ходим бўш вақтдан воз 
кечиб, меҳнат фаолиятига киришиши учун юқорироқ иш ҳақи тўландиган 
иш жойини мўлжаллайди. Табиийки бундай иш жойини топиш осон эмас, 
шу билан бирга бу кўп вақт ҳам талаб қилади.