K k o o r r X x o o

Boshqarishning tashkiliy tuzilmasini yaratish prinsiplari 
 
Boshqaruv tuzilmasi maxmunining ko’p qirraligi ularni shakllantirish 
prinsiplarning ko’pligi bilan izohlanadi. Eng avvalo, tuzilmalar tashkilotning 
maqsad va vazifalarini ifodalashi kerak, shu Bilan birga, ishlab chiqarishga 
bo’ysunishi hamda unda yuz beradigan o’zgarishlar bilan birga o’zgarishi kerak. U 
mehnatni funksional taqsimlashni va boshqaruv xodimlarining vakolatlar hajmini 
aks ettirishi kerak; xodim vakolatlari siyosat, tadbirlar (proseduralar), lavozim 
instruksiyalari bilan belgilanib, qoidaga ko’ra, boshqarishning yanada yuqori 
darajalari tomoniga kengayadi.
Istalgan daraja rahbarining vakolatlari nafaqat ichki omillar, balki tashqi 
muhit omillari, madaniyat darajasi va jamiyatning qadriyatlari, unda qabul qilingan 
urf-odat va me’yorlar bilan cheklanadi. Boshqacha so’z bilan aytganda, boshqaruv 

---

tuzilmasi ijtimoiy-madaniy muhitga mos kelishi va uni tuzishda amal kilishi kerak 
bo’lgan shart-sharoitlarni hisobga olish zarur. Agar bu tashkilotlarda muvafaqiyatli 
ishlaydigan boshqaruv tuzilmasi ko’r-ko’rona ko’chirib olinsa, ish sharoitlari 
turlicha bo’lganligi sababli ijobiy natijaga erishib bo’lmaydi. Bir tomondan, vazifa 
va vakolatlar o’rtasidagi, boshqa tomondan, malaka va madaniyat darajasi 
o’rtasidagi moslik prinsipini ham amalga oshirish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Boshqaruv tuzilmasini istalgan qayta-qurishni eng avvalo, oldiga qo’yilgan 
maqsadlarga erishish nuqtai nazaridan baholash zarur. Normal rivojlanayotgan 
(noinqiroziy) iqtisodiyot sharoitida qayta tashkil etish ko’p hollarda, boshqaruv 
tizimini takomillashtirish yo’li bilan tashkilotda ish samaradorligini oshirishdan 
iborat bo’lib, bunda yaxshilashning asosiy omili sifatida mehnat unumdorligini 
oshirish, texnik taraqqiyotni jadallashtirish, boshqaruv qarorlarini qabul qilish va 
amalga oshirishda kooperasiyalashuvi maydonga chiqadi. Inqirozli davrda 
boshqaruv tuzilmasidagi o’zgarishlar resurslarni samarali ishlatish va sarf 
xarajatlarni kamaytirish hamda tashqi muhit sharoitiga qayishqoq moslashish 
uchun yo’naltirilgan.
Umuman olganda, korxona boshqaruvining oqilona tashkiliy tuzilmasi 
qo’yidagi talablarga javob berishi kerak:

funksional yaroqlikka ega bo’lish, ishonchlikni kafolatlash va barcha 
darajalarda boshqaruvni ta’minlash; 

tezkor bo’lish, ishlab chiqarish jarayonining borishidan orqada qolmaslik; 

boshqaruv darajalarining minimal miqdoriga, boshqaruv organlari o’rtasida 
unumli aloqalarga ega bo’lish; 

tejamkorli bo’lish, boshqaruv funksiyalarini bajarishdagi sarf-xarajatlarni 
minimallashtirish.