K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Asfaltsizlantirish – gudrondan smolali asfalt birikmalarini va 
aromatik polisiklik uglevodorodlarni erituvchilar (suyultirilgan 

---

106
propan) yordamida ajratib olish va cho‘ktirishdir. Shundan so‘ng 
moy distillati selektiv tozalashdan o‘tkaziladi. Bunda kerakmas 
moddalar ekstrakt holatiga, qoldiq moy esa rafinat holatiga o‘tadi. 
Asfaltsizlantirish jarayoni 2,5–4 MPa bosim va 60–85°C haroratda 
bajariladi. 
Parafinsizlantirish – moy distillatlaridan past haroratlarda 
kristallanuvchi va moyning past haroratdagi xususiyatlarini yomon-
lashtiruvchi parafinli uglevodorodlarni ajratib olishdir. Erituvchi si-
fatida aseton, dixloretan, suyuq propan kabi organik birikmalardan 
foydalaniladi. Moy erituvchi bilan barcha kerakli haroratgacha so-
vitiladi va filtrlanadi. Parafinlar filtrda qoladi, erituvchi esa moydan 
haydaladi. 
Moylarni tozalash usullarining xilma-xilligiga qaramay, olin-
gan moy har doim ham qo‘yilgan talablarga to‘la javob beradi deb 
bo‘lmaydi. Moy sifatining talab darajasida bo‘lishini ta’minlash 
maqsadida ularning tarkibiga moyning bir yoki bir nechta xususi-
yatlarini yaxshilovchi qo‘shilmalar qo‘shiladi. 
5. 1. 2. Moyning vazifasi va turlari