K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Yengil gaz kondensatlarining xossalari
Topilgan 
joyi
Oktan 
soni 
(M. Y.)
Friksion tarkib uchun haydash 
harorati, °C
Qovu-
shoqligi, 
10° m
3
/s
Zich-
ligi,
kg/dm
3
qaynash 
boshlan.  10% 50% 90%
qaynash 
oxiri
Janubiy 
Muborak
64,2
40
74
109 163
206
0,76
0,72
Shimoliy 
Muborak
65,1
36
75
118 196
230
0,765
0,731
Garli
66,5
56
101 128 175
232
0,889
0,757
Og ir gaz kondensatlari Shoxpaxti, Achak, Shatlik, Karim, Is-
lim, Qora-Chop, Ravot, Gugurtli va boshqa gaz konlaridan olinadi. 
Ularda dizel yonilg‘isinikiga qaraganda yengil fraksiyalar ko‘proq 
bo‘ladi. Bu jihat dizelning ishga tushish xususiyatlarini yaxshilash 
va o‘z-o‘zidan alangalanishgacha bo‘lgan davrda yonish kame-
rasida bug‘lanishni jadallashtirishga olib kelishi kerak. Shu bilan 
birga, smolali qoldiqlar, so‘xta va ishlatilgan gazlarda tutun hosil 
qiladigan og‘ir fraksiyalar miqdori mazkur kondensatlarda standart 
yonilg‘iga qaraganda sezilarli darajada kam bo‘ladi va u dizel xusu-
siyatlariga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi. Ko‘pgina gaz kondensatlarining 
setan soni 40–65 oralig‘ida, ya’ni dizel yonilg‘isining setan soniga 
teng yoki biroz yuqori bo‘ladi. Bu jihat odatdagidek rostlashlarda 
dvigatelning ancha ravon ishlashini ta’minlaydi. Gaz kondensat-
larining zichligi va qovushoqligi, odatda, dizel yonilg‘isining qo-
vushoqligidan kam bo‘ladi, bu esa dizel yonilg‘isiga mo‘ljallangan 
yonilg‘i tizimidagi sikl davomida beriladigan yonilg‘i miqdorining 
biroz kamayishiga va purkash bosimining pasayishiga olib kelishi 
mumkin. Agar dizel ko‘rsatkichlari standart yonilg‘ilarda ishlagani-
99
dagi ko‘rsatkichlardan sezilarli darajada yomonlashadigan bo‘lsa, 
gaz kondensatlarining qovushoqligini maxsus quyuqlashtirgichlar, 
masalan, poliizobutilen yoki dizel yonilg‘isi qo‘shib oshirish mum-
kin. Natijada standart yonilg‘iga bo‘lgan talab 40–50 foiz kamaya-
di. Og‘ir gaz kondensatlarining ba’zi bir xossalari 4. 4- jadvalda 
keltirilgan. 
4. 4- jadval