K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Moylarning ishchi haroratdagi qovushoqligi. Moylash mate-
riallariga qo‘yiladigan muhim talablardan biri moyning qovushoq-
lik xususiyatiga bo‘lgan talablardir. Turli uzellarda suyuqlikning 
ishqalanish hosil qilishi, ularni sovitish, zichlikni ta’minlash, oson-
gina yurgizib yuborish va boshqalar qovushoqlikka bog‘liq bo‘ladi. 

---

110
Moy ishchi haroratda ma’lum qovushoqlikka еgа bo‘lishi va harorat 
ta’sirida moy qovushoqligi imkoniyat qadar kam o‘zgarishi lozim. 
Moylarning qovushoqligi mexanizmlar ishiga katta ta’sir ko‘rsa-
tadi. Har bir konkret hol uchun qovushoqlikni to‘g‘ri tanlash lozim. 
Qovushoqligi juda ham past bo‘lgan moylar detallar orasidagi tir-
qishdan osongina oqib chiqib ketadi, natijada detallarning yeyilishi 
jadallashadi va moylash materialining sarfi ortadi. Aksincha, moy 
qovushoqligi juda ham yuqori bo‘lganida, o‘zaro ishqalanuvchi de-
tallar orasidagi tirqishga moy yetkazib berish qiyinlashadi, buning 
natijasida ham detallarning yeyilishi jadallashadi. Shu bilan birga, 
moylangan yoki moy vannasiga cho‘ktirilgan detallarni harakatlan-
tirish uchun energiya sarfi ortib ketadi (5. 2­ rasm). 
5. 2- rasm. Moy qovushoqligining harorat t ga bog‘liqligi:
1 – М–10Г
2
; 2 – М –6А; 3 – M–4
3
F
6
B
1
.
Turli maqsadlarda ishlatiladigan mexanizm va agregatlarni moy-
lashda ishlatiladigan moylarning ishchi harorati bir xil bo‘lmaydi. 
Sanoatda ishlatiladigan jihozlarda foydalaniladigan moylarning ish 
harorati taxminan 50°C bo‘ladi, shuning uchun standartlarda sa-
111
noat moylari uchun 50°C dagi qovushoqlik beriladi. Motor moyla-
rining ishchi harorati 100°C deb qabul qilingan, ya’ni ichki yonuv 
dvigatellarining past haroratli zonasidagi (karter, tirsakli val) moy 
haroratining o‘rtacha qiymati. Ko‘pchilik avtomobillarning trans-
missiyasida ishlatiladigan moylarning maksimal harorati 100°C ga 
yaqin bo‘lganligi uchun transmission moylarning qovushoqlik xu-
susiyatlari ham 100°C dagi qovushoqlikka nisbatan beriladi. 
Barcha turdagi motor moylarini va bir qator transmission moy-
larni markalashda moyning 100°C haroratdagi qovushoqligi o‘z 
aksini  topadi.  Masalan, М8Б
1
 markali moyda 8 raqami moyning 
100°C dagi qovushoqligini bildiradi.