K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

И–20А, И–30А, И–120А sanoat va АУ urchuq moylari. O‘zi 
ag‘daruvchi avtomobillar platformasini ko‘tarish mexanizmining 
tizimlari  yozda  И–20А  yoki  И–30А  moyi  bilan,  qishda  И–12А 
yoki АУ moyi bilan to‘ldiriladi. 

---

180
Maxsus АМГ–10 gidravlik moyi. Bu moyga qizil rang beril-
gan. U o‘zi ag‘daruvchi avtomobillarning ko‘tarish mexanizmlari 
uchun  qishda  –35°C  dan  past  haroratlarda  И–12А  va A  markali 
moylar o‘rnida ishlatiladi. 
Asboblar uchun vazelinli МВП moyi. 60 foiz transformator 
moyi va 40 foiz И–12А sanoat moyidan iborat aralashma. МВП 
moyi ГАЗ, ЗИЛ, КАЗ, «Урал», КамаАЗ yuk avtomobillarida hay-
dovchining asboblar majmuasiga kiruvchi gidravlik domkratlarga; 
aralashma esa МАЗ, КрАЗ avtomobillari va ЛиАЗ avtobuslaridagi 
gidravlik domkratlarga quyiladi. 
Gidrotizimlar uchun ishchi suyuqliklarga qo‘yiladigan talablar-
ga to‘la javob bermasa ham (yuqori qovushoqlik, harorat pasay-
ganida qovushoqligining keskin ortishi va hokazo), motor moylari-
dan (B guruhdagi motor moylaridan foydalanishga ruxsat etilishini 
nazarda tutish lozim) ma’lum darajada foydalanish mumkin. 
Gidromexanik uzatmalarda ishlatiladigan moylar oltingugurtli-
parafinli neftlarning kam qovushoqlikka ega bo‘lgan fraksiyalarini 
selektiv  tozalab,  parafinsizlantirib  va  qo‘shilmalar  (poliizobuten, 
polimetakrilat) qo‘shib quyultirish yo‘li bilan tayyorlanadi. 
Gidromexanik uzatmalar uchun uchta markadagi moylar ishlab 
chiqiladi:
A – gidrotransformatorlar va avtomatik uzatmalar qutisi uchun;
P – rul boshqarmalarining gidravlik kuchaytirgichi va gidro-
hajmli uzatmalar uchun;
МГТ – gidromexanik uzatmalar qutisi va har xil gidravlik uzat­
malar uchun. 
7. 6. Tormoz suyuqliklari
Bu suyuqliklar gidravlik tormoz yuritmasi va ilashish muftasi 
boshqarmasining yuritish tizimlarini to‘ldirish uchun ishlatiladi. 
Tormoz suyuqliklari quyidagi asosiy talablarga javob berishi 
lozim: qovushoqligi haroratga bog‘liq ravishda mumkin qadar kam 
181
o‘zgarishi; qotish harorati past bo‘lishi (mo‘tadil iqlim sharoiti 
uchun –40°C va shimoliy hududlar uchun –65°C); qaynash haro-
rati yuqori (barabanli tormoz tizimlari uchun 115°C dan va diskli 
tormoz tizimlari uchun 190°C dan past emas) bo‘lishi; moylash xu-
susiyatlari yaxshi bo‘lishi; metall detallarni korroziyalamasligi va 
rezinadan ishlangan detallarni buzuvchi xususiyatga ega bo‘lmasli-
gi lozim. 
Transport vositalarini ishlatish tajribasining ko‘rsatishicha, yuk 
avtomobillari tormoz tizimining gidroo‘tkazgichlaridagi tormoz 
suyuqligining harorati, odatda, 100°C dan ortmaydi. Tormozlanish 
jadalliligi yuqori bo‘lgan sharoitlarda esa, masalan, tog‘ yo‘llarida, 
suyuqlik harorati 120°C ga yetishi va undan ham ortishi mumkin. 
Diskli  tormoz  tizimli  yengil  avtomobillar  magistral  yo‘llar-
da harakatlanganida, ishchi suyuqlik harorati 60–70°C ga, shahar 
sharoitida 80–100°C ga, tog‘li hududlardagi yo‘llarda 100–120°C, 
yuqori tezlikda harakatlanayotganida, yuqori jadallik bilan tormo-
zlanganida esa 150°C ga yetishi mumkin. Ba’zi bir hollarda (max-
sus mashinalar, sport avtomobillari va boshqalar) ishchi suyuq-
lik harorati yuqorida ko‘rsatilgan miqdorlardan ham ortib ketishi 
mumkin. 
Xalqaro standart talablariga binoan, odatdagi sharoitlarda avto-
mobillarni «quruq» va «namlangan» tormozlashda ishchi suyuq-
likning qaynash harorati mos ravishda 205 va 140°C dan kam 
bo‘lmasligi lozim. Shuningdek, yuqori tezlikda yoki tez-tez va 
yuqori jadallilik bilan tormoz bosilishi talab etiladigan sharoitlar-
da esa ishchi suyuqlikning qaynash harorati mos ravishda 230 va 
155°C dan kam bo‘lmasligi lozim.