K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Dizel yonilg‘isi
bug‘larining zaharliligi
, odatda, benzinning 
za harliligidan yuqori bo‘ladi, ammo dizel yonilg‘isining bug‘la-
nuv chanlik darajasi pastligi hisobiga yonilg‘i bug‘larining havoda-
gi konsentratsiyasi sezilarli darajada kam bo‘ladi. Dizel yonilg‘isi 
bug‘larining havodagi ruxsat etilgan konsentratsiyasi 0,3 mg/
l
deb 
belgilangan. Dizel yonilg‘ilaridan zaharlanishda profilaktika va 
yordam ko‘rsatishdagi tadbirlar benzinni ishlatishdagi kabi amalga 
oshiriladi. 
ATKda boshqa turdagi yonilg‘ilar (sintetik yonilg‘ilar, siqil-
gan gaz, spirtlar)dan yoki yonilg‘i sifatini yaxshilovchi turli xil 
komponent va qo‘shilmalardan foydalanganda texnika xavfsizligi 
bo‘yicha tegishli instruksiyalarga rioya etish lozim. 
Ishlatilgan gazlarning zaharliligi.
Dvigatellar atmosferaga 
chiqarib tashlaydigan yonish mahsulotlari yoki yonilg‘i va moy-
ning chala oksidlanish mahsulotlarining odam organizmini za-
harlaydigan va atrof muhitni ifloslantiradigan o‘nlab komponent
-
laridan uglerod (II)-oksidi (CO), azot oksidlari, yonmay qolgan 
uglevodorodlar, aldegidlar, oltingugurt birikmalari, qo‘rg‘oshin 
birikmalari va qurumni ko‘rsatish mumkin. 
Uglerod (II)-oksidi
(is gazi) uglerodli yonilg‘ilar kislorod ye-
tarli bo‘lmagan sharoitlarda yonganida hosil bo‘ladi. Is gazi gemo-
globin hosil qiluvchi faol markazlar ishini to‘xtatib qo‘yadi, buning 
oqibatida inson organizmida oksidlanish jarayonlari buziladi, bu 
227
esa o‘limga olib kelishi mumkin. Is gazining havodagi ruxsat etil-
gan konsentratsiyasi 0,02 mg/
l
deb belgilangan. Is gazi konsentrat-
siyasi bu miqdordan ziyod bo‘lganida organizm sezilarli darajada 
zaharlanadi. Bunda birinchi bosqichda bosh og‘rig‘i paydo bo‘ladi, 
yurak urishi tezlashadi, nafas qisadi, odam qayt qiladi. Ikkilamchi 
bosqichda kishini uyqu bosishi, keyin hushdan ketishi mumkin. Is 
gazining havodagi konsentratsiyasi 0,65 mg/
l
bo‘lsa, kishi hushi-
dan ketishi mumkin, 2,5 mg/
l
bo‘lganida esa, kishi o‘lishi mumkin.