K. J. Matkarimov b. J. Mahmudov a. A. Norqulov avtomobillarda ishlatiladigan ashyolar

Ishlatilgan gazlardagi zaharli moddalar miqdori
Zaharli moddalar
Solislitirma chiqindi, 
g/k W soat
Hajm bo‘yicha
konsentratsiya, %
benzinli
dizelli
benzinli
dizelli
Uglerod oksidi
70–180
4–5,5
6 gacha
0,2 dan kam
Azot oksidlari
27
12–19
0,5
0,25
Uglevodorodlar
14–140
2–4
0,05 gacha
0,01 dan kam
Aldegidlar
3,4
0,14–0,2
0,03
0,002
Oltingugugrt angi-
dridi
0,28
0,95
0,008
0,03
Qurum
0,4
1,4–2,0
0,05*
0,25*
* g/m
2
da
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, ishlatilgan gazlarning zaharliligini 
belgilovchi asosiy tarkibiy qismlar benzinda ishlaydigan dvigatel-
larda azot oksidlari va uglerod oksidi, dizellarda esa azot oksidlari 
va qurumdan iborat.
Nazorat savollari:
1. Etillangan benzinlarni ishlatish qoidalarini aytib bering. 
2. Etillangan benzin bilan zaharlanganlarga birinchi tibbiy yordam 
qan day ko‘rsatiladi?
3. Etillangan benzin bilan ishlanganida zaharlanishning oldini olish 
uchun qanday chora-tadbirlarni qo‘llash lozim?
4. Azot oksidlari va uglevodorodlar qanday kasalliklarni keltirib 
chiqaradi?
5. Aldegidlar va oltingugurt birikmalari qanday kasalliklarni keltirib 
chiqaradi?
6. Yonilg‘i-moylash materiallarining yong‘in va portlash jihatidan 
xavfliligi to‘g‘risida gapirib bering. 
7. ATKlarda yong‘in va portlashga qarshi qanday tadbirlar amalga 
oshi riladi? 
8. Zaharli chiqindilarning o‘simlik va hayvonot dunyosiga ta’siri haqi-
da aytib bering. 
237
X BOB.