K. B. Urazov buxgalteriya hisobi va audit o‘quv qo‘llanma toshkent «O‘qituvchi» -2004

5. 2. Ishlab chiqarish harajatlarining hisobi


Ishlab chiqarish harajatlari – bu bevosita mahsulotlarni (ish, xizmatlarni) ishlab chiqarishga ketgan, shuningdek ularning tannarxini tashkil etuvchi harajatlar.


Tannarx – bu mahsulot (ish,xizmat) larni ishlab chiqarishga ketgan barcha harajatlarning pulda ifodalangan majmuasi.

Ishlab chiqarish harajatlarining turlari, tarkibi, hisobga olinish tartibi respublikamizda Vazirlar Mahkamasining 1999 yil 5 fevraldagi 54- son qarori bilan tasdiqlangan «Mahsulot (ish, xizmat) larni ishlab chiqarish va sotish harajatlari tarkibi va moliyaviy nptijalarni shakllantirish to‘g‘risida Nizom » bilan belgilangan.

Ushbu Nizomga muvofiq korxonalarning barcha ishlab chiqarish harajatlari quyidagi belgilari bo‘yicha tasniflanadi.

Ishlab chiqarish jarayonidagi roliga qarab;

Tannarxga kiritilish usuliga qarab;

Ishlab chiqarish xajmiga nisbatan o‘zgarishiga qarab;
Iqtisodiy mohiyatiga qarab.


Ishlab chiqarish jarayonidagi roliga qarab ishlab chiqarish harajatlari asosiy

ishlab chiqarish, yordamchi ishlab chiqarish, umum ishlab chiqarish harajatlariga

bo‘linadi.


Asosiy ishlab chiqarish harajatlari deganda ishlab chiqarishning asosiy

texnologik jarayonlarini bevosita olib boruvchi ishlab chiqarish sexlari harajatlari tushuniladi. Bunday harajatlarga asosiy sexlarning texnologik jarayonlarida mahsulot (ish, xizmat) larni ishlab chiqarilishiga bevosita sarflangan harajatlar kiradi.

Yordamchi ishlab chiqarish harajatlari deganda asosiy ishlab chiqarish sexlari uchun yordamchi va xizmat ko‘rsatuvchi bo‘lib hisoblangan ishlab chiqarish bo‘linmalarining (sexlarning) harajatlari tushuniladi. Yordamchi sexlar bo‘lib, masalan, ta’mirlash sexi, mexanika sexi, bug‘ berish sexi va boshqalar hisoblanadi. Ushbu

PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com

113

sexlarning harajatlari alohida hisobga olinadi va har oyning oxirida asosiy ishlab chiqarish harajatlari tarkibiga kiritiladi.