Bir maromda hisoblash usuli. Ushbu usulning mohiyati shundaki, u amortizatsiyalanadigan qiymatni foydali xizmat muddat davomida bir maromda (miqdorda) hisoblashni, jamlangan amortizatsiya (eskirish) ni bir maromda ko‘payib borishini va qoldiq qiymatini bir maromda kamayib borishini taqozo etadi.
Yillik amortizatsiya (eskirish) summasi ushbu usulda 180000 so‘mni tashkil etadi.
-
1000000 – 100000
|
|
900000
|
As = -------------------------------
|
=
|
-------------- = 180000 so‘m
|
5
|
|
5
|
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
67
Ushbu usulda avtomashinaning foydali xizmat muddati yillari bo‘yicha hisoblangan, jamlangan amortizatsiya (eskirish) summasi va qoldiq qiymati qo‘yidagicha:
-
Yillar
|
Boshlan-
|
Amorti-
|
Amorti-
|
Yillik
|
Jamlan-
|
Qoldiq
|
|
g‘ich
|
zatsiyala-
|
zatsiya
|
amorti-
|
gan
|
qiymat
|
|
qiymat
|
nadigan
|
me’yori
|
zatsiya
|
amorti-
|
|
|
|
qiymat
|
|
|
zatsiya
|
|
1
|
1000000
|
900000
|
20%
|
180000
|
180000
|
820000
|
2
|
1000000
|
900000
|
20%
|
180000
|
360000
|
640000
|
3
|
1000000
|
900000
|
20%
|
180000
|
540000
|
460000
|
4
|
1000000
|
900000
|
20%
|
180000
|
720000
|
280000
|
5
|
1000000
|
900000
|
20%
|
180000
|
900000
|
100000
|
Bir maromda hisoblash usuli Soliq Kodeksiga to‘liq muvofiq keladi. Yillik amortizatsiya (eskirish) summasining 1/12 qismi har oyda harajatlar schetiga kiritib boriladi va u foyda solig‘ini hisoblash bazasiga qayta qo‘shilmaydi.
Bajarilgan ish hajmiga proporsional hisoblash usuli. Ushbu usulda, avvalom bor, bir yillik ish hajmiga to‘g‘ri keladigan amortizatsiya (eskirish) summasi topib olinadi. Bizning misolimizda u 90 so‘mga teng (900000 : 10000 = 90).
Avtomobilning xizmat muddati yillarida haqiqatda bajargan ish hajmiga proporsionlal hisoblanadigan, jamlangan amortizatsiya (eskirish) summasi, shuningdek qoldiq qiymat qo‘yidagicha bo‘ladi:
-
Yil-
|
Boshlan-
|
Amorti-
|
Ish
|
Amorti-
|
Yillik
|
Jamlan-
|
Qoldiq
|
lar
|
g‘ich
|
zatsiyala-
|
hajmi,
|
zatsiya
|
amorti-
|
gan
|
qiymat
|
|
qiymat
|
nadigan
|
soat
|
me’yori,
|
zatsiya
|
amorti-
|
|
|
|
qiymat
|
|
so‘m
|
|
zatsiya
|
|
1
|
1000000
|
900000
|
2000
|
90
|
180000
|
180000
|
820000
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2
|
1000000
|
900000
|
3000
|
90
|
270000
|
450000
|
550000
|
3
|
1000000
|
900000
|
2500
|
90
|
225000
|
675000
|
325000
|
4
|
1000000
|
900000
|
1500
|
90
|
135000
|
810000
|
190000
|
5
|
1000000
|
900000
|
1000
|
90
|
90000
|
900000
|
100000
|
Ushbu usulda ko‘rinib turibdiki, yillik hisoblangan amortizatsiya (eskirish) summasi haqiqiy bajarilgan ish hajmiga qarab turlicha bo‘lgan. 1-yilda hisoblangan amortizatsiya (eskirish) summasi Soliq Kodeksida belgilangan me’yorga mos keladi va u soliq solish bazasiga qayta kirmaydi. 2-yilda me’yordagidan 90000 so‘m (270000-180000) ortiqcha amortizatsiya (eskirish) hisoblangan. Ushbu summa ikkinchi yil soliq hisob-kitoblarida foyda solig‘ini hisoblash bazasiga qayta qo‘shiladi. 3-yilda me’yordagidan 45000 so‘m (225000-180000) ortiqcha amortizatsiya (eskirish) hisoblangan. Ushbu summa 3-yil soliq hisob-kitoblarida foyda solig‘ini hisoblash bazasiga qayta qo‘shiladi. 4- va 5- yillardan me’yordan mos ravishda 45000 so‘m (135000-180000) va 90000 so‘m (90000-180000) amortizatsiya (eskirish) kam
PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com
68
hisoblangan. Ushbu summalar mos ravishda 4- va 5- yillarda soliq solish bazasidan kamaytirilishi maqsadga muvofiq yoki kelgusi yillarda avtomobildan qo‘shimcha ishlatishda soliq solish bazasiga 2- va 3- yillarda qayta kiritilgan 135000 so‘m (90000+45000) miqdorida amortizatsiya (eskirish) summasi soliqga tortilmasligi kerak. Yuqoridagi hol mavjud bo‘lganda soliqga tortilmaydigan amortizatsiya (eskirish) summasi miqdori asoslangan holda hisob siyosatida aks ettirilgan bo‘lishi kerak.
Xizmat yillari yig‘indisiga proporsional hisoblash usuli. Ushbu usulda xizmat yillari yig‘indisi topib olinadi va ularning hissasi teskari holda belgilanadi. Bizning
-
misolimizda xizmat yillari yig‘indisi 15 ga teng (1+2+3+4+5).
|
|
|
|
|
Yillar hissasi: 1- yil uchun -
|
5/15;
|
2- yil uchun
|
-
|
4/15;
|
|
|
|
3- yil uchun
|
-
|
3/15;
|
4- yil uchun
|
-
|
|
2/15;
|
|
|
5- yil uchun
|
-
|
1/15.
|
|
|
|
|
|
Ushbu usulda hisoblangan va jamlangan amortizatsiya (eskirish) summasi,
|
shuningdek qoldiq qiymat xizmat yillari ichida qo‘yidagicha bo‘ladi:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Yillar
|
Boshlan-
|
Amorti-
|
|
Amorti-
|
|
Yillik
|
Jamlan-
|
|
Qoldiq
|
|
g‘ich
|
zatsiyala-
|
|
zatsiya
|
|
amorti-
|
gan
|
|
|
qiymat
|
|
qiymat
|
nadigan
|
|
me’yori
|
|
zatsiya
|
amorti-
|
|
|
|
|
qiymat
|
|
|
|
|
|
zatsiya
|
|
|
|
1
|
1000000
|
900000
|
|
5/15
|
|
|
300000
|
300000
|
|
700000
|
2
|
1000000
|
900000
|
|
4/15
|
|
|
240000
|
540000
|
|
460000
|
3
|
1000000
|
900000
|
|
3/15
|
|
|
180000
|
720000
|
|
280000
|
4
|
1000000
|
900000
|
|
2/15
|
|
|
120000
|
840000
|
|
160000
|
5
|
1000000
|
900000
|
|
1/15
|
|
|
60000
|
900000
|
|
100000
|
Kumulyativ usul amortizatsiya (eskirish) ning tezlashtirilgan usullaridan biri hisoblanadi. Shuning uchun xizmat muddatining birinchi yillarida amortizatsiya (eskirish) me’yoridan ko‘p miqdorda, keyingi yillarda esa me’yordan kam miqdorda hisoblanadi. Bizning misolimizda birinchi ikki yilda miqdordan mos ravishda 120000 (300000-180000) so‘m va 60000 (240000-180000) so‘m ko‘p hisoblangan. Ushbu summalar mos ravishda 1- va 2- yillar soliq hisob-kitoblarida soliq solish bazasiga qayta qo‘shilishi lozim. 3- yilda amortizatsiya (eskirish) me’yor miqdorida hisoblangan. Shuning uchun ushbu summa soliq solishga ta’sir qilmaydi. 4- va 5- yillarda mos ravishda amortizatsiya (eskirish) me’yordan 60000 (120000-180000) so‘m va 120000 (60000-180000) so‘m kam hisoblangan. Ikkinchi usuldagidek, 4- va 5- yillarda mos ravishda kam hisoblangan amortizatsiya (eskirish) summalari ushbu yillar hisob-kitoblarida soliq solish bazasidan kamaytirilishi yoki ular avtomashina kelgusi yillarda ishlatilganda va amortizatsiya (eskirish) hisoblanganda (bizning misolimiz bo‘yicha 60000+120000) 180000 so‘m miqdorigacha soliqga tortilmasligi lozim. Bunday hol uchraganda, qo‘shimcha ishlagan davrlarda hisoblangan amortizatsiya (eskirish) ning 180000 so‘mga miqdori soliqga tortilmasligi hisob siyosatida asoslangan tarzda ochib berilishi kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |