K arim a q osim ova

Izohli  o'qish  nima?
Izohli  o'q ish g a  X IX   asrning  60—70-y illarida  rus  pedagogi 
K. D . U shinskiy asos solgan,  u o ‘qishda o 'q u v ch ilarn i  „ongli,  tushunib, 
o'ylab  o 'qishg a"  o'rgatishni  alohida  ta ’kidlaydi  va  uni  „Izohli  o 'q ish " 
deb  nom laydi.
Izohli  o 'q ish   m etodiga  K .D .U sh in sk iy   ishining  davom chilari 
yangiliklar  kiritdilar.  K o rf va Vaxterev  izohli  o 'q ish   o 'qu vch ilarg a  real 
bilim  berish vositasi desa,  Vodovozov va  Bunakov o 'quvchilarga o'q ish  
jaray o n id a  bilim   badiiy  asar  tahlili  va  asarning  tarbiyaviy  xarakteri 
bilan  bog'liq  holda  beriladi,  degan  fikrni  ilgari  suradilar.
Professor  A sqar  Z u n nu n ov   o 'qitish nin g   m azm u ni  va  usullari 
haqida  fikr  yuritib,  o 'qu v chilam in g   oldin  bilim larni  o'zlashtirishiga, 
so 'n g   yod  olishlariga  e ’tib o r  berilishi  t a ’lim  jarayonida  izohli  o'qish 
deb  nom langanini  ta ’kidlaydi.
D em ak, 
izohli o'qish
  deb  o'ylashga,  his  qilishga,  asarni  to 'liq   idrok 
qilishga, o'qilg anning  m azm unini o'zlashtirishga olib keladigan o'qishga 
aytiladi.  Izohli  o'q ish   asar  m azm unini  tushunishni,  asardagi  m uhim  
fikrni,  yozuvchi  ilgari  surayotgan  g'oyani  anglashni  t a ’m inlaydi.
Izohli  o'qish  quyidagi  tam oyillarga  to 'liq   am al  qilingandagina 
muvafTaqiyatli  bo'ladi:
1.  O 'qishni  hayot  bilan  bog'liq  holda  tashkil  etish.
2.  O 'qishning  ongli  va  ta ’sirchan  bo'lishi  uchu n  o'quvchilam in g 
hayotiy  tajribalariga,  taassurotlariga  asoslanish.
3.  O 'qishni  ko'rgazm ali  tashkil  qilish,  tabiatga,  tarixiy  joylarga 
ekskursiyalar uyushtirish,  hayvonot  olam i  va  o'sim liklar dunyosini  ku­
zatish,  rasm lar,  jadvallar,  pred m etlar bilan  tanishtirish  h am d a   m atnni 
o 'quvch in ing   ifodali  o'q ish i  tarzida  olib  borish.
B oshlang'ich  sin f  o 'q ish   darslarida  asosan  s h e ’rlar,  m asallar,  er­
taklar,  hikoyalar,  afsonalar,  m aqol  va  topishm oqlar,  ilm iy-om m abop 
asarlar  o 'q ib   o'rganiladi.  Tabiiyki,  ularning  h a r  biri  o'ziga  xos  shakl, 
uslub  va  m azm unda  yaratiladi.  Shuning  u ch u n   ham   har  bir  janrga 
m ansub  asarlarni  o'ziga  xos  usulda  o'qib   o'rg anish   taqozo  qilinadi.
Badiiy  asarni  izohli  o 'qishga  yaqin  bo'lgan  m etodlardan   biri