K arim a q osim ova

BADIIY ASAR USTIDA ISHLASH
Badiiy asar ustida  ishlash  va  uning  asosiy  bosqichlarini  belgilashda 
o 'qituvchi  badiiy  asarning  san’at  asari  sifatida  o'ziga  xos  xususiyatlari 
va  o 'quvchilam ing  tayyorgarlik  darajasini  nazarda  tutadi.
Badiiy  asarda  barcha  qism lar  (g'oyaviy  asos,  kom pozitsiya,  sujet, 
tasviriy  vositalar)  o'zaro   bog'liq  bo'ladi.  Sujet  rivoji  asosida  asar  qah- 
ram onlarining yangi-yangi  qirralari  ochila  boradi.  Bu  xususiyatlar asar 
ustida  ishlashda  uni  yaxlit  o'q ish   va  idrok  etishni  talab  etadi.
O 'quvchilarni  badiiy  asar  ustida  ishlashga  o'rgatish  ularda  adabiy- 
estetik tahlil  m alakasini  shakllantirish  va  o'stirish  orqali ta ’lim -tarbiya 
berishni  nazarda tutadi.  Asar m atnini tahlil  qilish  m uallif fikrini,  hissi- 
yoti  va  xulosalarini  tushunishga  yordam   beradi,  asarda  ifoda  etilgan 
voqealarga m unosabat uyg'otadi. Asar tahlili o'qituvchidan  o'quvchilar 
faoliyatini  m a ’lum   maqsadiga  yo'naltirishni  taqozo  qiladi.
„M aktabda  badiiy  asarni  tahlil  qilishdan  asosiy  m aqsad  asarda  if­
odalangan hayotiy voqeani yoritish  orqali o 'quvchilarni badiiy adabiyot 
olam iga  olib  kirish,  tasvirlanayotgan  voqealarga  nisbatan  m uallifning 
m unosabati  va  niyatlarini  payqab  olishga  im koniyat  yaratishdan  ibo- 
ratdir.  O 'quvchilam ing  yozuvchi  oldinga  surgan  g'oya,  m uam m olarni 
to 'liq   tushunishlariga  erishm ay  turib,  adabiyotning  yoshlam i  tarbi- 
yalashdagi  vazifasini  amalga  oshirib  b o 'lm a y d i" 13.
O 'quvchi  asarning  m azm uni  bilan  uni  m utolaa  qilish  paytida 
tanishsa,  tahlil  qilishda  uning  poetik vositalariga  m urojaat  qiladi.  M u ­
tolaa  hissiyotni  boyitib,  aqlni  peshlasa,  tahlil  asar  zam iridagi  m a’noni 
c h u q u r o'rganishga  yordam   beradi.
O 'qituvchi  badiiy  asar  ustida  ishlashda  quyidagi  m asalalarni  hal 
qilishi  lozim:
1.  Asar ustida  ishlashning  maqsad  va  m azm unini  aniqlab  olishi.
2.  Asarni  tahlil  qilish  uchun  dars  bosqichlarini  belgilab  olishi.
3.  H ar bir asar tahlili  uchun  topshiriqlar tizimini  ishlab  chiqishi.
4.  A sam i  qanday  m etodlar asosida  o'rganishni  aniqlashi.
13 
Z u n n u n o v  A. va boshq. A dabiyot o 'q itis h  m etodikasi. — Т.:  , , 0 ‘q itu v c h i“ , 
1992.  160-bet.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

5. 
0 ‘quvchilar egallaydigan  bilim,  k o 'n ik m a va  m alakalar doirasini 
belgilab  olishi.
B oshlang'ich  sinflarda  badiiy  asar  ustida  ishlash  uch  asosiy  bos­
qichga  bo'linadi:
Birinchi  bosqich