150
14. Yorug‘likning chastotasi 3 · 10
15
hz bo‘lsa, uning impulsini aniqlang
(kg · m/s).
h
= 6,63 · 10
–34
J · s.
a) 2,21 · 10
–19
;
B) 2,21 · 10
–27
;
C) 6,63 · 10
–19
;
D) 6,63 · 10
–27
15. Agar fotonning impulsi 3,315 · 10
–27
kg · m/s bo‘lsa, yorug‘likning
chastotasni aniqlang (hz).
a) 3 · 10
14
;
B) 2 · 10
15
;
C) 1,5 · 10
15
;
D) 2 · 10
14
.
16. Qizdirgichli lampochka nurlanishining o‘rtacha to‘lqin uzunligi
1,2 μ
m. 200 W quvvatli lampochkaning 1 sekund nurlanishidagi
fotonlar sonini aniqlang.
h
= 6,63 · 10
-63
J · s
.
a) 80 · 10
21
;
B) 2,5 · 10
21
;
C) 1,5 · 10
20
;
D) 1,2 · 10
21
.
17. Nisbiy sindirish ko‘rsatkichi
n
bo‘lgan shaffof muhitda fotonning
impulsi nimaga teng?
a)
nhv/c
; B)
nhv
; C)
hλ/n
; D)
hv/nc.
18. Modda uchun fotoeffektning qizil chegarasi 1 · 10
15
hz bo‘lib unga
chastotasi 1 · 10
15
hz bo‘lgan yorug‘lik ta’sirida uchib chiqqan
fotoelektronlarning maksimal kinetik energiyasini hisoblang. (J)
a) 6,6 · 10
–19
;
B) 3,3 · 10
–19
; C) 2,2 · 10
–19
; D) 1,6 · 10
–19
.
19. Metalldan elektronning chiqish ishi 3,3 · 10
–19
J bo‘lsa, fotoeffektning
qizil chegarasi
v
0
ni toping (hz).
a) 10
–14
;
B) 2 · 10
14
;
C) 5 · 10
14
;
D) 6,6 · 10
15
.
Vi bobda o‘rganilgan eng muhim tushuncha, qoida va qonunlar
Vin siljish qonuni Jism nurlanishning maksimumiga to‘g‘ri keluvchi to‘l qin
uzunligi,
λ
m
absolut temperaturaga teskari propor sionaldir:
,
b
= 2,898 · 10
–3
m · k – Vin doimiysi.
kvant
Bu jismning yutish yoki nurlanish energiyasining minimal
qismi.
kvant energiyasi
kvant energiyasi yorug‘lik chastotasiga to‘g‘ri propor sional:
E = hv
,
h
= 6,626 · 10
–34
J · s
.
Tashqi fotoeffekt
Bu moddadan yorug‘lik ta’sirida elektronlarning chiqishi.
Yopuvchi
kuchlanish
Bu fotonlar boshlang‘ich tezliklari bilan anodga yetib bora
olmaydigan tormozlovchi manfiy kuchlanish.
151
fotoeffekt
qonunlari:
1. fotoelektronlarning maksimal kinetik energiyasi yorug‘-
lik oqimiga (intensivligiga) bog‘liq
emas va tushuvchi
nurning chastotasi
v
ga chiziqli bog‘liq.
2. har bir modda uchun fotoeffekt ro‘y beradigan minimal
chastota
v
min
mavjud va bu fotoeffektning qizil chegarasi
deyiladi.
3. katoddan vaqt birligida chiqayotgan
fotoelektronlar soni
katodga tushayotgan yorug‘lik oqimi (intensivligi)ga to‘g‘ri
proporsional, chastotasiga bog‘liq emas.
elektronlarning
maksimal kinetik
energiyasi
.
fotoeffekt uchun
eynshteyn
formulasi
.
fotoeffektning
qizil chegarasi
fotoeffektning qizil chegarasi
hv
min
=
A
yoki
. Bu
yerda
v
min
yoki
λ
0
– fotoeffektning qizil chegarasiga to‘g‘ri
kelgan chastota va to‘lqin uzunligi.
ichki fotoeffekt
Yorug‘lik ta’sirida yarimo‘tkazgichlarda erkin zaryad
tashuvchilarning konsentrasiyasi ortishi.
foton
Yorug‘lik kvanti yoki zarrasi. Uning tinch holatdagi
massasi
m
0
= 0.
fotonning
energiyasi
fotonning energiyasi
E = hv
,
harakat tezligi
c
, impulsi
, massasi
.
Yorug‘lik bosimi
, bu yerda
I
– yorug‘lik intensivligi.
fotoqarshilik-
fotorezistor
Yorug‘lik ta’sirida qarshiligi kamayuvchi rezistor.
Quyosh
batareyalari
ichki fotoeffektga asoslangan
p-n
o‘tishli yarim o‘tkazgichli
fotoelementlar bo‘lib, yorug‘lik
energiyasini elektr
energiyasiga aylantirib beradi.