132
B e r i l g a n:
f o r m u l a s i:
Y e c h i l i s h i:
= 0,5
c
= – 0,5
c
=
nis
=
.
Javobi:
0,8
c.
Topish kerak:
nis
= ?
5-mashq
1. Qaysi biri ko‘p energiyaga ega: 1 kg suv (
E
1
), 1 kg ko‘mir (
E
2
) yoki
1 kg benzin (
E
3
)? (
Javobi: E
1
=
E
2
=
E
3
).
2.
m
massali ko‘mir qanday energiyaga ega (
c
– yorug‘lik tezligi, λ – so-
lishtirma erish issiqligi,
q
– solishtirma yonish issiqligi). (
Javobi: mc
2
).
3. 0,6 s tezlik bilan harakatlanayotgan zarraning
kinetik energiyasi uning
tinchlikdagi energiyasidan necha marta kichik? (
Javobi:
4 marta).
4. Zarraning tezligi qanday bo‘lganda uning kinetik energiyasi uning
tinchlikdagi energiyasidan 2 marta katta?
(Javobi:
2
/3 c).
5. Elastiklik koeffitsiyenti 20 kN/m bo‘lgan prujina 30 sm ga cho‘zilsa,
uning massasi qanchaga ortadi? (
Javobi:
1 · 10
–14
kg).
6. 1 kg suvning temperaturasi 81 k ga orttirilsa,
uning massasi qanchaga
ortadi (kg)? (
Javobi:
3,78·10
–12
).
7. Massasi 20 kg bo‘lgan azot doimiy bosimda 0
°
C dan 200
°
C gacha qiz-
dirildi. Azotning massasi qanchaga ortgan? Azotning doimiy bosimdagi issiq
-
lik sig‘imi 1,05 kJ/kgk. (
Javobi:
4,7 · 10
–8
gr).
8. Quyoshning nurlanishi 3,78 · 10
26
W. 1 s da Quyosh nurlanish natijasida
qancha (kg) massa yo‘qotadi? (
Javobi:
4,3 · 10
9
kg).
9. Jism 0,89
c
tezlik bilan harakatlanmoqda. Uning zichligi tinch holatiga
nisbatan qanday o‘zgaradi? (
Javobi:
5 marta ortadi).
10. Myuon (myu mezon) atmosferaning yuqori qatlamlarida paydo bo‘lib,
parchalanishga qadar 5 km ga uchib boradi. agar
uning xususiy yashash vaq-
ti 2
μ
s bo‘lsa, u qanday tezlik bilan harakatlangan? (
Javobi:
0,99 c).
11. agar kometaning “ko‘rinma” uzunligi uning xususiy uzunligi (l
0
) dan
marta kam bo‘lsa, kometaning kuzatuvchiga nisbatan tezligini aniqlang.
(
Javobi:
c
≈0,71
c)
.
12. agar proton 240000 km/s tezlik bilan harakatlanayotgan bo‘lsa,
uning massasi tinchlikdagi massasidan necha marta katta?
c
= 300 000 km/s.
(
Javobi:
≈ 1,67 marta).
133
13. sterjen
tezlik bilan
K
– sanoq sistemasiga nisbatan harakat-
lanmoqda. Tezlikning qanday qiymatida
shu sanoq sistemasida uning
uzunligi xususiy uzunligidan 0,5 % ga kam bo‘ladi? (
Javobi:
≈
3 · 10
7
m/s).
14. Agar τ
0
= 5 s vaqtda
K
– sanoq sistemasida harakatlanayotgan soat
∆
t
= 0,1 s ga kech qolsa, u qanday tezlik bilan harakatlangan? (
Javobi:
= 0,2 s).
15. Zarraning relyativistik impulsi nyuton (mumtoz) impulsdan 2
marta
katta bo‘lsa, zarraning tezligini aniqlang. (
Javobi:
=
c
).
16. Zarraning kinetik energiyasi uning tinchlikdagi energiyasiga teng
bo‘lgan holdagi tezligi topilsin. (
Javobi:
=
c
).
17. Tezlatgich elektronga 4,08 · 10
6
eV energiya beradi. elektronning
tezligi va massasini aniqlang. (
Javobi:
≈ 0,98
c, m
= 9 m
0
).
Do'stlaringiz bilan baham: