K. A. Tursunmetov V bob. "Nisbiylik nazariyasi", VI bob. "Kvant fizikasi"

Mаsаlа yеchish nаmunаsi
Orasidagi masofa 1,6 m bo‘lgan qo‘sh (ikki) simli o‘zgarmas elektr toki 
uzatish liniyasi simlarining har bir metr uzunligiga to‘g‘ri keluvchi o‘zaro 
ta’sir kuchini toping. O‘tkazgichlardan o‘tayotgan tok kuchining qiymatini 
40 a ga teng deb oling.
B e r i l g a n: 
f o r m u l a s i: 
Y e c h i l i s h i: 
d
= 1,6 m
I
1
= 
I
2
= 40 A
μ
0
= 4π · 10
–7
∆
l = 
1 m
F
= 
[
F
] = 
·
·
m = N
F
= 
· 1 = 2 · 10
–4
 
(n)
Javobi: F
= 2 · 10
–4
n.
Topish kerak:
F = 
?

---

17
6-
mavzu.
bir jinsli Magnit Maydonda Zaryadli 
Zarraning harakati. lorEns kuchi
Magnit maydonga kiritilgan tokli o‘tkazgichga magnit maydon tomonidan 
ta’sir qiluvchi amper kuchi, o‘tkazgichning shu qismidagi har bir zarraga 
magnit maydon tomonidan ta’sir qilayotgan kuchlarning yig‘indisidan iborat 
deb qarash mumkin. Uzunligi 
l
bo‘lgan tokli o‘tkazgichda harakatlanayotgan 
barcha zaryadli zarralar soni 
N
ga teng bo‘lsa, magnit maydonda harakat 
qilayotgan bitta zarraga ta’sir qiluvchi kuch
F = 
(1.6–1)
ga teng bo‘ladi. O‘tkazgichdan o‘tayotgan tok kuchi
I = e · n · 
u
 · S
va 
N = n · S · l.
(1.6–2)
ifodalarni (1.6–1) tenglikka qo‘ysak, bitta zarraga ta’sir qilayotgan kuchning 
ifodasi kelib chiqadi:
F
L
= 
q
u
B
sinα; 
(1.6–3)
bunda: 
e – 
elektron zaryadi; 

– zarraning tartibli harakat tezligi; 
n
– zaryadlar 
konsentratsiyasi; 
S
– o‘tkazgichning ko‘ndalang kesim yuzi.
Magnit maydоnda harakatlanayotgan zaryadli zarraga shu maydоn 
tоmоnidan ta’sir etuvchi kuchga 
lоrеns kuchi 
dеyilib, bu kuch quyidagicha 
ta’rifl anadi: bir jinsli magnit maydо n da harakatlanayotgan zaryadli zarra-
ga ta’sir etuvchi kuch 
L
zarraning zaryadi 
q
ga, uning harakat tеzligi 
u
ga, magnit maydоn induksiya vеktоri 
ga hamda tezlik ( ) vektori 
bilan magnit maydon induksiyasi (
) vеktоrlari оrasidagi burchak sinusi 
ko‘paytmasiga tеng bo‘ladi.
Lorens kuchi yo‘nalishi chap qo‘l qоidasi yordamida aniqlanadi (1.15-
rasm).