К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

Такрорлаш учун саволлар

---

МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТ
19.1. Молиявий ҳисобот, унинг аҳамияти
ва таркиби
Бухгалтерия ҳи собин и ю ри ти ш н и н г асоси й м ацса­
ди маълум бир хўж алик субъекти ни н г барча хўжалик 
муом алаларини расм и й равиш да ҳисобда акс эттириш
ва маълум бир даврларда ф ойдаланувчиларга зарурий 
маълумотларни бериш ҳисобланади.
М олиявий ҳисобот алоҳида мустақил корхона бўли- 
ш и ёки хўж алик ю ритувчи корх о н ал ар н и н г ую ш ган 
гуруҳига к и р и ш и д а н қатъи й н азар , б аж арад и ган ва 
субъектга таъ си р кўрсатувчи м оли яви й воқеаларн и ва 
м уом алаларни кўрсатиш усули ҳисобланади.
М олиявий ҳисоботларнинг мақсади корхонанинг м о­
л и я в и й а \в о л и д ан , ун ин г ф аолиятидан ва у н и н г пул 
м аблағлари ҳаракати бўйича маълумот бери ш дан и б о ­
рат бўлиб, у ф ой далан увчи ларни н г кенг гуруҳига иқти - 
содий қарорлар қабул қи лиш лари учун зарурдир.
М олиявий ҳисобот хўжалик муомалалари хусусияти 
ва моҳияти ж иҳатидан уларни гуруҳларга тузилм авий 
б ирлаш ти риш натиж аси ҳисобланади. У м ум лаш тириш
ва тас н и ф қ и л и ш ж ар аён и н и н г як у н и й б о сқ и ч и бу 
туркум ларга аж ратилган жуда қи сқа ахборотни такдим
этиш ди р, чунки м оли яви й ҳисоботлар банд си ф атида 
ва и зо \л а р д а берилган бўлади. М олиявий ҳисоботлар, 
ш унингдек, корхон а и м кон и ятл ари н и раҳбари ят том о­
нидан б ош қари ли ш и н и ам алга ош и ри ш натиж аларини 
ҳам 
кўрсатади.
“ Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида”ги Қ о н у н н и н г 16- 
моддасига б и н оан м оли яви й ҳисоботда куйидаги ахбо­
рот бўлиш и керак:
♦ 
и нвестиц и я қарорлари ва кредитлар б ери ш тўғри- 
сида қарорлар қабул қи лиш да керак бўладиган ахбо­
рот;
19-6 о б.

---

♦ субъектнинг бўлаж ак пул оқи м лари н и баҳолаш да 
ф ой дали ахборот;
♦ субъектга берилган ресурслар, м аж буриятлар ва 
улардаги ўзгариш лар тўғрисида ахборот.
Ю қори д а айтиб ўтилган ахборотлардан т аш қ ар и , 
м олиявий ҳисоботда б атаф си л роқ маълумотлар ҳам б е­
рилади. l -Б Ҳ М А га асосан, м олиявий ҳисоботлар ф о й - 
д аланувчиларга пул м аблағлари ҳаракати о қ и м и н и тах­
м ин қи лиш га ёрдам берадиган, корхон ан и нг м улки ва 
ихтиёридаги ресурслари тўғрисида қуйидаги маълум от­
ларн и ўз ичига олиш и лозим :
♦ к о р х о н ан и н г н азо р ати остида бўлган ак ти в л ар
ҳақида;
♦ кор хон ан и нг пассивлари ҳақида;
♦ корхон ан и нг тақ си м л ан маган даромади, к о р х о н а­
н и н г бир даврдан б ош қа даврга ўтиш даги и қти содий
и м кон и ятл ари ва м аж буриятларидаги ўзгари ш лар ҳа- 
қида;
♦ пул м аблағлари н ин г ҳаракати ҳақида.
Ушбу маълумот м оли яви й ҳисоботлардан ф о й д а л а­
нувчилар учун к о рхон ан и н г диви дендларн и ва ф о и з­
лар н и тўлаш , ш унингдек, м аж буриятлари б ўйича муд­
дати келган тўловларни тўлаш и м ко н и яти н и баҳолаш - 
да ф ой дали бўлади.
М олиявий ҳисоботнинг ш акллан иш и қ и сқ а вақтда, 
ҳисобот даври муомалалари тугагандан сўн г рўй б ера­
д и ва корхонадан п роф есси он ал бухгалтерия б или м ла- 
ри ва кўникм аларидан таш қари , қўш им ча маълум от­
лар тузиш (изохдар, туш унтириш лар) кетм а-кетли ги га 
ри оя қ и л и ш н и талаб қилади.
Ў збекистон Р есп уб ли каси н и н г “Бухгалтерия ҳисо- 
би тўғри си да”ги Қ онун и га м увоф иқ, й и л л и к м о л и я­
вий ҳи со б о т қуй и даги ш акл л ар д ан и б о р ат б ўли ш и
шарт:
♦ бухгалтерия балан си — 1-ш акл;
♦ м олиявий натиж алар тўғрисида ҳисобот — 2-ш акл;
♦ асоси й воситалар ҳаракати тўғрисида ҳисобот — 
3-ш акл;
♦ пул оқи м и тўғрисида ҳисобот — 4-ш акл;
♦ хусусий капитал тўғрисида ҳисобот — 5-ш акл;
♦ эслатмалар, ҳисоблар ва изох^ар.
М олиявий қисоботларинг изохдари туш унтириш хати

---

к ў р и н и ш и д а м ун тазам рави ш д а тар ти б га со л и н ад и . 
И зоҳлардаги маълум отлар такди м этилган м ол и яви й
ҳисоботни н г ҳар бир тегиш ли банди кўрсатилган ҳолда 
берилиш и керак.
М олиявий ҳисоботлар тайёрлаш ва бухгалтерия ҳисо- 
б и н и н г ўзига хос сиёсати асослари тўғрисидаги маълу­
мот м о л и яв и й ҳи соб от и зоҳл ари дан ол д и н алоҳида 
ҳисоб кў р и н и ш и д а б ери ли ш и керак. М о л и я в и й ҳи- 
соботга бериладиган туш унтириш ёзувида эн г кам ида 
лози м бўлган зарурий маълумотлар бухгалтерия х д со ­
бин и нг ҳар бир а н и қ андозаси н ин г “ Очиб б ери ш ” бўли- 
мида келтирилади.