К а р и м о в а. А., И с л о м о в ф. Р., А в л о қ у л о в а. З

амалга оширилади. Бошқа харажатлар, агар улар мате­
риалларни манзилига етказиш пайтида павдо бўлган
такдирдагина товар-моддий захираларнинг таннархига
киритилади. Масалан, ишлаб чиқариш билан боғлиқ
бўлмаган қўшимча харажатлар ёки муайян мижозлар
учун маҳсулот ишлаб чиқариш сарфларини материал­
лар қиймати бўйича харажатларга киритиш имконияти
вужудга келиши мумкин.
Материалларнинг ҳар бир турини тайёрлаш, ҳақиқий
таннархини ҳисоблаш кўп меҳнат ва вақт талаб қилади.
Шунинг учун ҳам кўпчилик ҳолларда моддий бойлик­
лар жорий ҳисобда — ўртача сотиб олиниш баҳоси,
режа таннархи бўйича ва бошқа баҳоларда баҳоланади.
Материалларнинг ҳақиқий таннархи билан ўртача со­
тиб олиниш баҳоси ёки режа таннархи ўртасидаги фарқ
уларнинг 
г у р у х ^ а р и
бўйича алоҳида ҳисобварақларда
ҳисобга олинади. Амалиётда компьютерларнинг кенг
қўлланилиши материал захиралари ҳар бир турининг
ҳақиқий таннархини ҳисоблаш имкониятини яратади.
Ишлаб чиқариш харажатларига ҳисобдан чиқарила-
диган материалларнинг ҳақиқий таннархини аникдаш,
уларни баҳолашнинг куйидаги усулларини қўллаш би­
лан амалга ошириш мумкин:
1. Ўртача таннарх бўйича ёки AVECO усули;
2
. Ўртача чамаланган баҳолар бўйича, биринчи ту-
шум-биринчи харажат, FIFO усули;
3. Ўртача чамаланган баҳолар бўйича, охирги ту-
шум-охирги харажат, LIFO усули.
Ўрта таннарх бўйича ҳисоблаш материалларнинг
ўртача нархларига асосланган. Бу усул бўйича ҳар бир
бирликнинг қиймати давр бошларида ўхшаш бирлик-
ларнинг ўртача ўлчанадиган қийматидан давр мобай­
нида сотиб олинган ва ишлаб чиқарилган ўхшаш бир-