«k a m o L o t»

Корделия 
о п а л а р и
биланхайрлашар экан, кекса ота-
ларига ғамҳўрлик қилишларини улардан сўрабди. Опа­
лари эса жонкуярлик билан унга ўз эрига ғамхўрлик
қилишини, лекин 
ў з л а р и г а
фарзандлик мажбурият-
ларини 
ў р г а т и ш г а
уринмаслигини айтишибди. Шун­
дай қилиб Корделия Франция қироли билан саройни
тарк этибди. 
А м м о
у опалари отасига яхши қарамас-
лиючаридан кўрқиб, отасининг тақдиридан қаттиқ
хавотирланибди.
61

---

Унинг хавотири бежиз эм аслиги тез о р ад а тасдиқ- 
ланибди. Кекса қиролўз реж асига қўра аввал бир қизи 
билан, сўнг бош қа қизи билан я ш аш и лозим экан. У 
«қирол» унвонини сақлаб қоладиган, юз н а ф а р рицар 
ўзига хизм ат қиладиган бўлибди. Д астлаб у тўнғич 
қизи Г онер ил в а унинг эри Олбани герцогининг саро- 
йига таш ри ф буюрибди. У ниҳояти меҳмон бўлгани- 
дан кейин, қизининг хизм аткорлари устидан ҳеч ва- 
колати йўқ экан. Тез орада Гонерилнинг уни яхш и 
қўриш и ҳақидаги барча тан тан али хитоблари ёлғон 
эканлигини англаб етибди. У отасининг кундалик та- 
лаб в а эҳтиёж ларига мутлақо нописанд қарабди. Уз 
хизматкорларига тўхтовсиз буйрук, бериб, улар д ан ҳар 
хил айб топаётгани, ридарлари ўзларини худди уй эга- 
сидек тутиш ларини айтиб, бунда отасини айблабди. 
Гонерил хизм аткорларига қирол в а унинг ридарлари 
билан қўпол муомала қилиш ларига изн бергани сабаб 
улар қиролнинг буйруқларини писанд қилмай, ўзла- 
рини эш итм аганга солишибди. Қ ария аввалига Гоне­
рилнинг ўзига атай и н эътиборсизлик қилаётганига 
иш она олмабди, бироқ кўп ўтм ай қиролларга хос ил- 
тифот кўрсатилмаётганини тушунибди. Бечора қария- 
га ҳам м а қарш илик қилаётгандек туюлибди. Ҳатто 
сарой масхарабози, қиролнинг қўнглини қўтариш учун 
ҳак, оладиган қулгили нусха ҳам, Корделия кетгани- 
дан бери унинг вақтини хуш қилмай кўйибди. Бечора 
масхарабоз Корделияни жуда яхш и кўрар ва соғин- 
ган эди.
Бирок, кекса қиролни ёлғизланиб қолишдан кут- 
қарм оқчи бўлган бир одам бор экан. У Кент граф и 
бўлиб, саройдан бадарға қилинганида узоққа кетма- 
ган в а ҳозирда оддий хизматкор қиёфасида саройга 
қайтган экан. У ҳеч ким танимаслиги учун қиёфасини 
ўзгартирган бўлиб, Лирга садоқат билан хизмат қил- 
моқчи эканлигини айтибди.
—
Маили, —
дебди қирол. —
Агар менга тушликдан 
кейин ҳам аввалгидай ёқсанг, қолишинг мумкин.
62

---

Шундай қилиб, Кент қирол ёнида қолибди-да, кўп 
ўтмай ўзининг Қиролга ф идойилигини исботлаш им- 
конига эга бўлибди. Гонерил хи зм аткорларидан бири 
қарияга қўпол муомала қилганида, қиролнинг жаҳли 
чиқиб, уни бир урибди. Бу ноҳуш ҳодиса Гонерилнинг 
ғазабини келтирибди. Бирок; (ҳозирда ўзини Каюс деб 
атаган) содиқ Кент гр аф и қирол тар аф и н и олиб, хиз- 
м аткорни уриб йиқитибди.
Гонерилнинг отасига бўлган муносабати кун сайин 
ёмонлашибди. О таси билан унинг юз н аф ар рицарла- 
рини боқиш в а бош қа таш виш ларини истам аган қиз- 
нинг жоҳиллиги кучайиб, отасини уйидан ҳайдаш га 
қатъий қарор қилибди. Ўзининг қизига малол келаёт- 
ганини англаб етган Лир, них;оят, унга қар ата андуҳ 
билан дебди:
- Сен менинг қизим м исан? - У рицарларини чақи- 
риб, я н а Гонерилга юзланибди. - Сени ортиқча безов- 
та қилмайман. Менинг ҳали бош қа қизим ҳам бор. 
Аминманки, у менга меҳрибон в а ғамхўр. Мен Рей- 
ганнинг ёнига бораман.
Яхши ваҳуш ф еъл, бироқ, афсуски, хотининингхо- 
ҳиш -иродасига қарш и боришга ж уръати етмайдиган 
бўшаланг Олбани герцоги Лирдан сабрли бўлишни ўти- 
ниб сўрабди:
- Лордим, - дебди у. - Менинг айбим йўқ. Нимадан 
хафалигингизни билолмаяпман.
- Эҳтимол, —
дебди Лир қизишиб. —
Бироқ қизим 
менга бундай совуқ муомала қилмаслиги учун бу ерда 
ортиқ қолмайман! - У Гонерилга ўгирилиб, аччиқ-алам- 
ли сўзлар билан қизини қарғабди-да, ўз гапларини 
шундай якунлабди: - Кўрнамак бола илоннинг тиши- 
дан ҳам ўткирроқ бўлар экан! Йўқол, д аф бўл!
Рицарлари атрофига тўпланганида, Лир золим ва 
тошбағир қизи уларнинг ярм ини тарқатиб юборишга 
ул!урганини англабди. Эндиунинг юзта эмас, бор-йўғи 
эллик наф ар рицари қолган эди. Шундай қилиб, кек­
са қирол ўзининг эллик наф ар рицари ва садоқатли
63

---

Кент граф и (яъни Каюс) ҳамроҳлигида саройни тарк 
этибди. Бир оздан сўнг уларнинг кети д ан сарой мас- 
харабози:
-
Лир амаки, Лир амаки! Тўхтанг, масхарабозни ҳам ! 
бирга олиб кетинг! - дея бақирган ича етиб келибди.
Лир иккинчи қизи Рейган ҳам Гонерилдек ўзига j 
ёмон муносабатда бўлади деб ўйлам асди. У Рейган ! 
саройига йўл олар экан, таш р и ф и ҳ ақ и д а огоҳланти- 
риш учун Каюсни нома билан аввалроқ жўнатибди. 
Аммо Каюс саройга етиб борганида маълум бўлибди- 
ки, Гонерил ҳам синглисига хат ж ўнатган экан. Рей­
ган эри Корнволл герцоги билан саройда қиролни қабул 
қилишдан кўра уни тар к этиш ни маъқулроқ кўришиб-; 
ди. Улар Глоуцестер граф и н и н г қасрига кетишибди. j 
Каюс изидан бориб, қиролнинг номасини уларга топ- 
ширибди.
Номага жавоб кутаётганида Каюс ўш а ўзи уриб йи- 
қитган хизматкорни учратиб қолибди-да, Гонерилнинг 
уйида Лирга қилган кўполлиги учун я н а бир мушт ту- 
ш ирибди. Улар я н а жанжал-тўполон қилишибди. На- 
ти ж ада Каюс ҳибсга олинибди. Кекса қиролини яхши 
кўрувчи в а унинг хизм аткорига зиён етиш ини иста- 
майдиган Глоуцестер графининг эътирозига қарамас- 
дан Корнволл герцогининг буйруғига биноан Каюс тах- 
такачга солинибди. Бу қадимги жазо усули бўлиб, унда 
мах;бус ёмон об-ҳаволи кунларда ҳам таш қари да оёқ- 
кўллари ёғоч синчнинг теш икларидан ўтказилгай 
х,олда сақланар экан.
Каюс тахтакачда туни билан ўтириб чиқибди. Эр- 
таси куни тонгда Қирол Лир уни бундай