Jurnalist va bloger tushunchasining mohiyati

Blogger bo'lish uchun nima qilish kerak?
Xo'sh blogger bo'lish uchun nima qilish kerak? "Birinchi o'rinda odam bo'lish kerak" deya javob bergan bo'lardim. Negaki insonni boshqa mavjudotlardan ajralib turadigan joyi bu uning onggi. Allomalarimiz gapi bilan aytganda:
Odamlar bor odamlarning naqshidur,
Odamlar bor xayvon undan yaxshidur.
Ommaviy axborot madaniyatiga e'tiborli bo'lishimiz kerak. Odam biror gapni gapirayotganda yoki post qilib yozayotganida oqibati nima bo'lishi haqida o'ylash kerak. 
Blogger bo'lish uchun avvalo o'zingiz yaxshi tushunadigan va eng muhimi sevib ishlaydigan, o'rganib olishingizga ko'zingiz yetadigan biror sohani tanlash kerak. Ana shu sohani asoslarini fan sifatida jiddiy qarab ma'lumotlar topib o'rganish kerak, Hech bo'lmasa oz bo'lsada ma'lumotga ega bo'lish kerak. O'sha tanlagan mavzuyingizning odamlarga ayni bugungi kundagi kerakli jihatlarini topa olishingiz kerak bo'ladi. Yoki odamlarga kerak bo'layotgan ma'lumotni o'qib o'rganib u haqda ma'lumotga ega bo'lishga intiling.
Biror gapni gapirishdan oldin unga asosingiz bormi, yo'qmi shunisiga qarab yozing. Nafaqat har bir so'zingiz, balki so'zlar ostida kelib chiqadiga bir nechta ma'nolari uchun javob berishingizga to'g'ri keladi. Shuning uchun ur'gu beradigan so'zlaringizga katta ahamiyat bering. 
Shov-shuvni ahmoq ham qila oladi, jinniga ham mashxurlik kelaveradi, lekin halol va to'g'ri tanlangan va ko'p mehnat sarflangan yo'l o'zini oqlaydi. Kutilgandan-da ko'proq natijaga erishiladi.
Blogger bo'lish uchun siyosatga yoki yangiliklarga aralashish va izohlash shart emas.
Shunchaki kundalik hayotdagi holatlarni ushlay olishi kerak. Va ana shu holatni to'g'ri izohlay olish, xalqqa, ommaga to'g'ri yetkazib berishni bila olish kerak. Ko'pchilikning fikrini inobatga olgan holda izohlash kerak, man-manlik ketmaydi. Siz jang maydoniga tushmayapsiz, siz omma oldiga chiqyapsiz, sizga qarab turgan odamlarning fikri, qarashi, tashvishi, hayollari turlicha ekanligini inobatga oling.
Hammaga kerak deb juda kerakli narsani ham yoritaverish ham natija keltiravermaydi. Masalan ozon qatlamini yemirilishini olaylik. Tog'ri u ko'pchilikni hayotini hal qiladi, lekin qorni och odamga bu axborotni nima keragi bor. U odamning bugun bor, ertaga nima bo'lishi uni qiziqtirmaydi. 
Hullas kerakli yo'nalish tanlab olingach, o'zingizga kerakli odamlardan auditoriya yig'ing. Bloggerlik internetsiz "Bloggerlik" bo'lishi qiyin. Shunday ekan internetni yaxshi o'rganing, ijtimoiy tarmoqlarni ishlatishni, boshqarishni o'rganing. Fikr almashishingiz mumkin bo'lgan odamlar bilan do'stlashing. Siz tanlagan mavzuga daxldor yoki e'tibor qarata oladigan odamlarni topib aloqa o'rnating. Masalan do'stlikga qo'shing, kanal, guruh yoki sahifangizga taklif qiling. Odamlarni sizning post va maqolalaringizga berayotgan javobiga asoslanib ishingizni davom etkazing. Kimdir ko'ngil uchun yoki siz bilan aloqani uzmaslik uchun yaxshi munosabat bildirishi mumkin. Yoki kimdir yomon munosabat bildiradi. Yaxshi munosabatlarga nisbatan yomon munosabat bildiruvchilar doim ko'p bo'ladi. Bundan ruhingizni tushurmang. Bu degani e'tibor bermang degani ham emas. Yaxshi va yomon izohlarning mazmun mohiyatiga e'tibor bering. Ular bunday deyishiga nima sabab bo'lgan, nimadan kelib chiqib bunday deb yozishmoqda, o'rganing, tahlil qiling. Shundagina o'z ustingizda ishlab, muvaffaqiyatga erisha olasiz.
Aslida odatda bloggerlar ko'pincha xalqni muammosini hal qilishga, har qanday maqsaddan oldin avvalo kimgadir yaxshilik qilishni o'ylaydi. Lekin xalqimiz orasidagi shunday misollarga duch kelyapman-ki, bloggerlardan shaxsiy muammosini hal etib berilishini so'ramoqda. Shikoyati mazmun-mohiyatiga qaralsa u qadar nohaqlik ko'rinmaydi. Umuman olganda odatda bunday nizoli holatlarni yuridik shaxslar va idoralar orqali amalga oshiriladi. Bir kishining muammosi asosida murojaat tayyorlash mumkindir, lekin bu muammoning qanday ekanligiga bog'liq. Butun jamiyatga qanday ta'siri bor? Advokat bilan blogger yoki xabar tarqatuvchi "jarchi" o'rtasidagi farq qanday ekanligini anglagan holda bloggerga murojaat etilgandagina maqsadga erishish mumkin.
Bloggerlar uchun alohida bir tashkilot yo'q, ularga hech kim oylik to'lamaydi. O'zining mablag'i hisobiga rivojlanadi.Y axshi sifatdagi kamerasi yoki telefoni, kompyuteri, internet harajatlarini gapirmay qo'ya qolaylik. Pulga sayt ochadi, kanal ochadi, pulga rasmlar tayyorlatadi, raskrutka ya'ni tarqatish uchun pulga odam yo'llaydi, videosi yoki posti uchun kerak bo'ladigan inventar yoki biror narsani sotib olishi kerak bo'ladi. Tayyorlagan ma'lumoti natija keltirishini ko'p vaqt kutishiga to'g'ri keladi. Xo'sh ketgan vaqti va mehnatini haqqini kim to'laydi? Bu ham biznesmenlik deganday gap. O'z biznesi uchun vaqt va mablag' sarflaydi, bor kuchi bilan harakat qiladi, evaziga daromad topishi kerak. Deyarli ko'pchilik bloggerlar reklamadan daromad olishni ko'zlaydi. Ho'sh reklama kelmadi, shuncha odam ko'rdi, foydalandi, muammosini hal qilib berdi, rahmatlar kelyapti, lekin sarflagan harajatlari qanday qoplanadi? Blogiga sarflagan vaqtini boshqa ishga sarflasa pul keladi-ku. Hamma boshqa ishga o'tib ketaversa, bloggerlikni kim qiladi. Blogger faqatgina pul uchun emas umumiy foyda, yorqin kelajak va yaxshi jamiyat uchun ham harakat qiluvchi lider, jonkuyar odamlar ham bo'lishi mumkin. Shaxsan men biror ma'lumot izlaganimda o'zbek tilidagi ma'lumotni topa olmayman, topganimda ham qoniqmayman, boshqa varianlarini ham ko'rgim keladi. Rus yoki ingliz tilidaginisi topiladi. Lekin menga va men qatori ko'plab o'zbeklarga o'zbek tilidagi ma'lumotlar kerak. Bu oddiy bir misol holos.
Buni tagida katta-katta muammolarning hal etilishi, hamma uchun foydali ishlar yotadi.
Bo'lishi mumkin bloggerlar ichida pulga maqola yozib yoki video qilib beradiganlari. Shoirlarni ichida ham buyurtmaga she'r yozib beradiganlari bor. Ho'sh odam o'zi qilolmadi, bloggerga aytdi, yuqorida aytib o'tganimdek, bloggerning sarflagan vaqtini va mehnatini harajatini kim qoplaydi. O'rniga boshqa ish qilsa pul keladi-ku, nimaga kimdir aytgan ishni shunchaki qilish kerak. Agar u ish butun dunyoni yoki butun xalqni muammosini hal qilib bersa, pulga qilmasligi mumkin. Lekin bir yoki bir nechta shaxsini muammosini ko'tarib chiqib, hal qilib berishga majbur emas. Umuman hech qaysi blogger hal qilib berishga majbur, qarzdor emas, hatto pul olgan taqdirda ham. U ommaga yetkazib beruvchi shaxs edi, yetkazib berdi, vazifasini bajardi. Hal etish ana shu muammoni keltirib chiqarayotgan yoki o'sha majburiyatni bo'yniga olib nizom asosaida ishlayotgan mas'ul shaxslarga tegishli. Bloggerning vazifalari va belgilangan majburiyatlari haqidagi normativ hujjatlar bor yoki yo'qligi, bo'lsa qanday hujjatlar ekanligi haqida keyingi maqolalarimda yoritishga harakat qilaman.

1 https://regulation.gov.uz/ru/document/5679 "