Jurnaldan ko‘chirib bosilgan maqolalar «Til va ada biyot ta’limi»dan olindi, deb izohlanishi shart

 

“Ham­egilib,­bu­egilmas­bosh”

 misrasi orqali ifo-

dalanayotgan holatni aniqlash mobaynida lirik qahra-

mon va shoir shaxsiga baho beradilar. O‘sib kelayotgan 

avlodning ma’naviy kamolotiga shoirlar asarlari satrlari-

ga singdirilgan shaxsi, o‘zligi aks etgan tasvirlar bilan 

ham ta’sir qiladilar. O‘quvchilar uchun 

“Qaytar bo‘lsam 

quruq­qo‘l­ovdan”

 

misrasi orqali shoir odam hayotidagi 

omadsiz onlarni nazarda tutayotganini tushunish foyda-

li bo‘ladi. Ular 

“Ortda­tursam­qalbi­quroqdin,­Qadrim­xa-

rob­bo‘lsa­tuproqdin”

 misralarida ifodalangan holat av-

valgi bandlardagi tushkun vaziyatlardan og‘irroqmi yoki 

yengilroq ekanini anglay bilishlari zarur. 

“Qalbi­quroq”

 

tashbehining ma’nosini tushunish o‘smirlar ma’navi-

yatining yuksalishiga xizmat qiladi. Bolalar og‘a-inilar 

o‘rtasidagi kelishmovchiliklardan ona qalbi chekkan 

ozor she’rda qanday tasvirlanganiga e’tibor qilsalar, 

asarda  ifodalangan  holatlarga  qo‘shimcha  fikrlar  ham 

aytishlari mumkin. Bu o‘rinda o‘quvchilar asar matni-

dan tashqari, o‘zlarining hayotiy tajribalarini faollashti-

radilar. Aka-ukalari, opa-singillari bilan munosabatining 

onalariga ta’sirini ko‘ngillaridan o‘tkazadilar. Onalariga 

muhabbatlari haqqi nimalardandir iztirob chekadilar, 

nelardandir quvonadilar. Ko‘ngillarida ayash, achinish, 

afsus hislari uyg‘onadi. Bunday sezimlarni tuymoq in-

son ma’naviy kamolotida katta o‘rin tutadi.

“Sinalmoqning­ gali­ kelganda”­

misrasida qahramon 

holati va onaizor muhabbati orasidagi bog‘liq jihatni 

topishga urinish o‘smirlarni insoniy munosabatlarga 

sinchiklab qarashga o‘rgatadi. “Sinalmoq” deyilgan-

da nima nazarda tutilishi mumkinligi haqida o‘quvchi-

lar  mustaqil  fikr  bildirganlari  ma’qul.  Inson  hayotidagi 

sinovlardan qanday o‘tishi uning shaxsi, ma’naviyati 

butunligiga bog‘liq ekani eslab qo‘yilishi lozim. Inson-

ga berilgan umr, olingan har bir nafas sinovdir. Ba’zan 

---

veb-sayt: www.tilvaadabiyot.uz

15

навбатчи

Metodik tavsiya

inson sinovlardan azob bilan o‘tadi. Ana shunday qaltis 

vaqtlarda kishiga onadan-da yaqin, undan-da ichkuyar 

insonning bo‘lishi mumkin emasligi o‘quvchilar tomoni-

dan anglab yetilsa, pedagogik maqsadga erishilgan 

bo‘ladi.

O‘quvchilar shoirning 

“Nomim qolmas bo‘lsa jahon-

da”

 misrasi orqali hayotda iz qoldirmagan kishining ona-

si chekadigan azoblar tilga olinganini,

 

“Yog‘och otga 

yonma-yon­bo‘lsam”

 satri orqali esa o‘lim bilan yuzlash-

gan odam holati chizilayotganini izohlashlari kerak. 

She’rning har bir bandi so‘ngida takrorlanib kelgan 

“Bir 

mushtipar Onam yig‘laydir, Qolganlari yolg‘on yig‘lay-

dir”

 ta’kidi orqali onaning farzandga muhabbati bosh-

qalarning sadoqatiga qarshi qo‘yilmay, balki o‘zgalar bi-

lan onaning cheksiz muhabbati solishtirilayotgani ilg‘ab 

olinishi kerak. 

“Qolganlari­yolg‘on­yig‘laydir”

 

misrasida 

qo‘llangan “yolg‘on” so‘zini o‘quvchilar to‘g‘ri ma’noda 

tushunib qolmasliklari kerak. O‘quvchi onalik tuyg‘usi 

faqat onalardagina bo‘lishini, bunga jigarlik-tug‘ish-

ganlik tuyg‘usi ham, yorlik hissi ham, do‘stlik muhab-

bati ham tenglasha olmasligini anglashi kerak. Onalar-

day bo‘la olmaslik, unday yig‘lay olmaslik jigar, yor, 

do‘stlarning kamchiligi emas. O‘quvchilar bu yo‘riqdagi 

fikrlarini she’rdan olingan misollar asosida isbotlagan

-

lari ma’qul.