Jurnal 1918-yil dekabr oyidan chiqa boshlagan

“XALQ TA’LIMI” ilmiy-metodik jurnali.
2016. № 3.
www.xtjurnali.zn.uz
Harakat, faollikning individual ko‘lami chastotali tahlili olingan ko‘rsatkichlar na
-
tijasini o‘zgartirishga imkon beradi: nihoyatda past faollik – 0 dan 5 soatgacha, past 
faollik 
– 
5 dan 12 soatgacha, o‘rtacha faollik – 12 dan 19 soatgacha (1-jadval ).
1-jadval 
Harakatlantiruvchi faollik ko‘lami oraliq intervalining yoshga oid dinamikasi
Ta’lim bosqichi/
darajasi
Nihoyatda
past faollik
Past faollik
O‘rtacha faollik
Yuqori faollik
Boshlang‘ich
5 soatgacha
5-12 soatgacha 12-19 soatgacha 19-32 soatgacha
O‘rta
5 soatgacha
5-12 soatgacha 12-19 soatgacha 19-32 soatgacha
Har bir darajada past chegara to‘liq soatdan boshlanadi, yuqorisi esa to‘liq soatni 
o‘z ichiga olmaydi (masalan, 5 –11 soat 59 daqiqa, 12–18 soat 59 daqiqa).
Harakat faolligi kuzatilgan yosh va jinsga oid farq turli darajadagi qatnashchilar 
taqsimoti foizli hisobda aniqlandi (2-jadval).
2-jadval 
Harakatlantiruvchi faollik darajasi bo‘yicha turli darajadagi qatnashchilarning 
foizli taqsimoti
Ta’lim
bosqichi
Nihoyatda
past faollik
Past faollik
O‘rtacha faollik Yuqori faollik
O‘g‘il va qiz 
bolalarda
O‘
Q
O‘
Q
O‘
Q
O‘
Q
Boshlang‘ich
3,5
4,8
38,0
31,8
28,2
37,5
27,4
22,0
Nihoyatda past va past harakat faolligida o‘g‘il bolalar foizi boshlang‘ichdan 
yuqori sinfga o‘tishda sezilarli pasayadi. O‘rtacha harakat faolligida o‘g‘il bolalar foizi 
boshlang‘ichdan o‘rta sinfga o‘tishda keskin pasayadi, lekin yuqori sinflardan yana 
dastlabki yuqori darajaga qaytadi. Yuqori harakat faolligida o‘g‘il bolalar foizi bosh
-
lang‘ich maktab bilan solishtirganda deyarli ikki marta o‘sadi va keyin shu darajada 
qoladi .
Nihoyatda past harakat faolligida qiz bolalar foizi o‘rta maktabda boshlang‘ich 
maktab bilan solishtirganda pasayadi, lekin keyin yana yuqori sinflarda, dastlabki 
past darajada qolgan holda ko‘tariladi. Aksincha, yuqori sinfda qiz bolalar yuqori ko‘r
-
satkichli harakat faolligi soni boshlang‘ich va o‘rta sinflar bilan solishtirganda jiddiy 
ravishda o‘sadi .
qatnashchilar harakat faolligi tuzilmasi 2-rasmda taqdim etilgan. Bunda ustun 
turuvchi o‘rinni, harakat faolligi haftalik ko‘lamining 60 foizdan ko‘proq vaqti to‘g‘ri 
keladigan piyoda yurish egallaydi. Sport to‘garaklaridagi mashg‘ulotlar (vaqtning 20 
foizi atrofida) ikkinchi o‘rinda turadi, uchinchi o‘rinni jismoniy tarbiya darslari (harakat 
faolligining haftalik ko‘lami 11 foiz vaqti) egallaydi.

---

79
2-rasm. Harakat faolligining turli shakllariga qatnashuvchilarning
haftalik ko‘lamdagi foizli ulushi
Harakat faolligi tuzilmasi yoshga bog‘liq bo‘lgan jihatdan yetarlicha barqaror 
(3-jadval). Faqat ba’zi yo‘nalishlarni qayd etish mumkin. Sayr qilish (piyoda yurish)
ga bag‘ishlangan vaqtni ko‘paytirish hisobiga, sport to‘garaklaridagi mashg‘ulotlarga 
sarflangan vaqt foizi kamayadi. Sport bilan mustaqil shug‘ullanishga sarflangan vaqt 
ulushi ozgina o‘sadi. 
3-jadval