Jumasheva G. X. ÁLipbeni oqíTÍw metodikasí

Álipbeni oqıtıwdıń tiykarǵı dáwirinde oqıwshılardı jazıwǵa úyretiw 
Álipbeni oqıtıw dáwiriniń ishinde oqıw menen jazıw kónlikpelerin tolıq 
úyrenip shıǵıw talap etiledi. Sonlıqtan, bul dáwirde oqıwshılardıń aldına jazıw 
kónlikpesi boyınsha tómendegi wazıypalar qoyıladı: 
1. Jazıwǵa tayarlıqtı úyreniw - durıs otıra biliw, jazıw quralları menen 
tanısıw hám onı qollana alıw, jazıwǵa baylanıslı bolǵan gigienalıq qaǵıydalardı 
úyreniw kónlikpelerin meńgerip alıw; 
2. Hárip úlgisinen baslap gápke shekemgi aralıqtaǵı jazıw úlgilerin 
úyreniw; 
3. Jazıwǵa baylanıslı kóriw, esitiw, qozǵalıs processlerin iyelew; 
4. Muǵallim tárepinen analiz etiletuǵın hárip, buwın, sóz, gáplerdi mánilik 
jaqtan qabıl etiw processlerin úyreniw; 
5. Jazıw úlgisinde kórsetilgen úlgilerge qaray otırıp jazıw kónlikpelerin 
alıw, úlken hárip, kishi hárip, baspa jazıwlardı bir-birinen ayırıp, olardı durıs jaza 
biliw; 
6. Dáslepki dáwirlerdegi hárip jazıwdan baslap sózdi, eki sózden, úsh 
sózden turatuǵın gáplerdi muǵallimniń basshılıǵında programmaǵa sáykes durıs 

---

137
jaza biliw; 
7. Muǵallimniń aytıwı boyınsha qısqa gáplerdi jazıp, onı óz betinshe 
teksere alıw kónlikpelerin iyelew; 
8. Ózi tárepinen dúzilgen gáplerdi jazıp, onı úyrengeni boyınsha teksere 
alıw; 
9. Jazıwdı úyreniw, oqıw menen baylanıslı ekenin eske ala otırıp, óz 
betinshe aytıp otırıw arqalı jazıw ádetin úyreniw; 
10. Jay jazıwdan, tez jazıwǵa ótiw jolların meńgerip barıw. 
Negizinde de, jazıw process oqıwshılar ushın oqıy alıw jumısınan da qıyın, 
biraq ekewi bir-biri menen tıǵız baylanıslı. Oqıwshı sawat ashıw dáwirinde tómen 
oqısa, jazıwǵa úyreniwge de qıynaladı. Sebebi, oqıw ushın balanıń kóp waqtı 
ketedi. Bul balanıń jazıwdı úyreniwine irkinish beredi. Al jaqsı oqıytuǵın bala 
jazıwdı da tez úyrene aladı. Sonlıqtan, birinshi ret balanıń oqıwına kóbirek kewil 
bólip, oqıwdı tez meńgerip alıwına múmkinshilik jasatıp barıwımız tiyis. 
Jazıwdı úyretiwde 
“Jeńilden awırǵa qaray úyretiw”
degen pedagogikalıq 
principti qollana almaymız. Al dáslep «
a
» háribin oqıtıp úyretiwimizge baylanıslı, 
qıyın bolıwına qaramay usı háripti jazıp úyretiwden baslanadı. Negizinde, jazıwǵa 
qolaylı 
i, k, t, o, l
háripleri esaplanadı. Jazıwǵa úyretiw - bul oqıwshılardıń 
grafikalıq kónlikpelerin keltirip shıǵarıw degen sóz. Sonlıqtan, oqıwshılar menen 
usıǵan baylanıslı bolǵan kónligiw isleriniń ústinde turaqlı jumıs islep barıw talap 
etiledi. 
Jazıwǵa úyretiwde qollanılatuǵın usıllar. Sawat ashıw dáwirinde jazıwǵa 
úyretiw “Jazıw úlgisi”n basshılıqqa alıp jumıs islewden baslanadı. Sonlıqtan jazıw 
úlgisi sabaq sıpatında paydalanılıp otırılıwı tiyis. Bul boyınsha jumıs islegenimizde
sózdi buwınlıq - seslik analiz, baspa hárip penen jazba háriplerdi salıstırıp onıń 
uqsaslıq, ayırmashılıq táreplerin ańǵartıp otırıw, ondaǵı jazılǵan sózlerdi, gáplerdi 
baspa, jazba túrindegisin oqıp úyreniw, jazba háriplerdi úlgisi boyınsha analiz etip, 
onı jazıp úyrengen háriplerimiz benen salıstırıp barıw, bular boyınsha kónligiw 

---

138
boldırmaw maqsetinde hár qıylı shınıǵıw jumısların ótkeriw menen jumıs islewge 
tuwra keledi. Bunday jumıslarǵa oqıwshılar kónligip ketkenge shekem kóp ǵana
qıynaladı. Sonlıqtan, pedagogikalıq talaptan shıǵıp, jazıwdı úyretiwde oqıwdıń 
barısında qáliplesken tómendegi usıllardı qollanamız: pedagogika-metodıkalıq 
ádebiyatlarda jazıwǵa úyretiwde kopiyalaw usılı, sızıqlar usılı, genetikalıq usıl, 
taktlar yamasa ritmika usılların qollanıwdı usınadı. Biz bul usıllarǵa qısqasha 
tómendegishe toqtaymız: