Jumasheva G. X. ÁLipbeni oqíTÍw metodikasí

Álipbeni oqıtıw metodıkasınıń mazmunı 
Baslawısh klasslarda álipbeni oqıtıw metodıkasınıń ózine tán bolǵan
tiykarǵı dárekleri bar. Bul dárek tiykarınan kóp jıllar dawamında izertleniwdiń, 
sınaw ótkeriwdiń, tájiriybelerdi juwmaqlawdıń nátiyjesinde payda boldı. Usılar
tiykarında hár bir pándi oqıtıw metodıkası óziniń izertlew metodları menen 
usıllarına iye boldı. Biraq bizde bunday izertlew bolmawınıń nátiyjesinde basqa 
tillerdiń metodıkasınıń tájiriybesin basshılıqqa ala otırıp, ózinde jıynalǵan 

---

63
tájiriybelerge súyenip is alıp bardı. Sonıń menen birge qaraqalpaq tilin oqıtıw 
metodıkasınıń izertlew metodları házirgi pedagogikadaǵı tiykarı salınǵan hám is 
júzinde sınap kórilgen metodlarǵa súyenedi hám basshılıqqa aladı.
Álipbeni oqıtıw metodıkasınıń izertlew metodları: 
1. 
Baqlaw metodı.
Bul oqıw procesinde hám oqıwdan tıs jumıslardı 
júrgiziwdiń barısındaǵı tálim-tárbiya islerine baqlaw júrgiziwde jiyi qollanılatuǵın 
metodtıń qatarına jatadı. Bunda tálim-tárbiya barısına qadaǵalap barıw arqalı 
qaraqalpaq tilin oqıtıw, ol boyınsha hár qıylı klassta, klasstan tıs jumıslar islew, 
onda qollanılǵan muǵallimniń is usılı, onnan shıqqan nátiyjeler, onıń nátiyjeli, 
nátiyjesiz tamanları analizlenip, soǵan súyenip juwmaqqa keledi. Usı juwmaqqa 
súyenip, onı ámeliy jaqtan iske asırıwǵa siltew beriledi. 
2. 
Tájiriybelerdi úyreniw, analizlew hám juwmaqlaw
. Bunda ayırım 
muǵallimler jámáátiniń oqıw-oqıtıw isindegi tájiriybeleri úyreniledi. Bul jaǵdayda 
házirgi muǵallimlerdiń de, ótken waqıtlardaǵı muǵallimlerdiń de tálim-tárbiya 
beriw isindegi tájiriybeleri názerde tutıladı. Solay etip, bul hár tárepleme
úyrenilgen materiallar analizlenip, belgili bir juwmaq beriledi. Bunda da juwmaq 
eki túrli bolıwı (unamlı, unamsız) múmkin. Bundaǵı unamlı de tabılǵan 
juwmaqlar ámeliy islep kóriwge usınıladı. 
3. 
Jeke gúrrińlesiw metodı
. Bul metod arqalı izertlegende qaraqalpaq tilin 
oqıw-oqıtıw isiniń nátiyjeliligin (yamasa nátiyjesizligin) kóriw maqsetinde
muǵallim hám oqıwshılar menen sorawlarǵa súyenen otırıp jeke gúrrińlesiledi. 
Bul ayırım klasslardaǵı programmalıq materiallardıń tiykarında boladı. 
Gúrrińlesiwdiń nátiyjesi shıǵarılıp belgili bir juwmaq beriledi.
4. 
Anketa júrgiziw metodı.
Programmalıq materialdıń bir bólegine yamasa 
tálim-tárbiya isiniń barısına, yamasa juwmaǵına baylanıslı ayırım oqıwshılarǵa, 
klassqa yamasa parallel` klasslarǵa júrgiziledi. Solay etip, balalardıń yamasa 
muǵallimlerdiń, geyde ata-analardıń tálim-tárbiya isiniń barısındaǵı bir qubılısqa 
kóz-qarası anıqlanıp, analizlenip, juwmaq shıǵarıladı. 

---

64
5. 
Statistikalıq metod
. Bunda da programmalıq materialdı qalay úlgerip 
barıwınıń dinamikası maqsetinde islenedi. Máselen: birinshi sherektegi úlgeriw 
menen ekinshi sherektegi úlgeriwdiń barısındaǵı statistikalıq ózgeristi biliw, 
úlgeriw, kónligiwiniń sapası, oqıwshılardıń qáteleriniń sanınıń azayıw, kóbeyiw 
muǵdarın anıqlaw maqsetinde islenedi. Usılar boyınsha júrgizilgen statistikalıq
jumıslardıń nátiyjesi analizlenip, juwmaq berilip otırıladı. 
6. 
Sınap kóriw metodı.
Bul metod qanday bolmasın jańa tájiriybe, jańalıqtı 
anıqlaw maqsetinde qollanıladı. Máselen: programmaǵa sáykes dúzilgen 
sabaqlıqtan, oǵan kirgizilgen materiallardıń, shınıǵıwlardıń sol klass oqıwshılarına 
úylesimliligin kóriw maqsetinde isleniwi múmkin. Bunday jaǵdayda sınap kóriw 
bir klassqa qoyılıp, ekinshi parallel` klass qadaǵalawda turadı. Bul klass 
jaǵdayında da, laboratoriyalıq jaǵdayda da islenedi. Basqa metodlarǵa qaraǵanda
bunıń nátiyjesi anıq dep qaralıp, juwmaq beriledi.
Bul izertlew metodlarınıń bolǵanı dep qaramaw kerek. Zaman talabına 
ılayıq tálim-tárbiya isiniń mazmunı, sisteması jaqsılanıp baradı. Bunday 
jetiskenlikler ele de izertlewdi talap etedi. Metodıka bolsa izertlengen belgili bir 
juwmaqtı ǵana qabıl etip, islep shıǵadı hám onı qollanıwǵa baǵdar beredi. 
Didaktika - grektiń