Jumanazarov nuriddinning «pul va banklar» fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Pul aylanishi modeli uning ( yaratilishi ) muomalaga chiqarilishi va qaytishi bilan bog’liq izchil to’rt bosqichdan iborat:
* banklar firmalarga kredit beradi;
* firmalar o’z xodimlariga ish haqi to’laydi;
* xodimlar firmalarning yaratgan mahsuloti, tavari, xizmatini xarid qiladi;
* firmalar banklarga olgan kreditlarini qaytarib to’laydilar.
Grazianining fikriga ko’ra: “Pulning aylanish nazariyasi pulning butun aylanish davomiyligini muhokama qiladi, ya’ni bank qarzlarini berilishi bilan boshlanib, qarzlarni to’lanib so’ndirilishi bilan tugaydi. Haqiqatda, aylanish modeli “pulning butun aylanish davri” ni yoritib bera olmaydi. Bank-firma munosabatlaridan tashqari , model real iqtisodiy va moliyaviy operatsiyalardan farq qilmaydi, banklar va moliyaviy vositachilar orasidagi farqlar tizimli emas; eski sanoat tushunchasiga asoslanib qayta mahsulot ishlab chiqaradi va xarid qiladi.
Pul aylanmasidan tashqari to’lov aylanmasi degan tushuncha mavjud. To’lov aylanmasi pul aylanmasiga qaraganda keng tushuncha. To’lov aylanmasi-bu pul shaklidagi mablag’larning va pul bozori instrumentlarning vositasida amalga oshirilgan to’lovlarning yig’indisidir.


To’lov aylanmasi – bu pullar va pul bozori instrumentlari harakatlari yig`indisidir.
Pul bozori instrumentlariga quydagilar kiradi : Veksellar;

• 
  Depozit sertefikatlari;
  
• 
  Jamg`arma sertefikatlari;
  
• 
  Obligatsiyalar;
  
• 
  Bank akseptlari.
  

Veksel – veksel beruvchining yoki vekselda ko‘rsatilgan boshqa tulovchining vekselda nazarda tutilgan muddat kelganda veksel egasiga muayyan so‘mmani to‘lashga doir shartsiz majburiyatni tasdiqlovchi qimmatli qog‘ozdir. Tijorat veksellari– tijorat veksellari tovarlar kreditga sotilganda yoziladi. Vekselni mol etkazib beruvchi to’ldiradi. Sotib oluvchi esa vekselga mas’ul shaxsning imzosi va muhr qo’yadi. Ana shundan keyin veksel sotib oluvchining mol etkazib beruvchi oldidagi qarz majburiyatini tasdiqlovchi hujjatga aylanadi. Tijorat vekseli pulning to’lov vositasi funktsiyasini bajaradi.Vekselni indassament orqali boshqa shaxslarga uzatish mumkin. Indassament-vekselni boshqa shaxsga uzatish huquqini beruvchi maxsus yozuv.Vekselni boshqa shaxsga uzatgan shaxs indossant deyiladi.Vekselni qabul qilib olgan shaxs indossat deyiladi.