Jumanazarov nuriddinning «pul va banklar» fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

1-Mavzu. Pul va banklar
REJA:
1.1. Pulning paydo bo`lishi, pulning aylanmasi tushunchasining mazmuni va pul aylanmasining tarkibiy tuzilishi
1.2Dastlabki banklarning paydo bo‘lishi va bank operatsiyalari.
1.3 Banklarning funksiyalari.
1.4 Banklar faoliyatining rivojlanishi va Markaziy bankning paydo bo‘lishi.
1.5. Bank tizimi va uning elementlari.
1.6.Banklarning iqtisodiyotdagi roli.
1.7. Bankning turlari
Tayanch iboralar; bank. Banklarning funksiyalari, banklarning paydo bo’lishi, bank tizimi, bankning iqtisodiyotdagi roli


1.1. Pulning paydo bo`lishi, pulning aylanmasi tushunchasining mazmuni va pul aylanmasining tarkibiy tuzilishi

Pulning kelib chiqishi haqida ikkita tushuncha mavjud

Birinchidan- ayirboshlashda qadriyatlar harakati uchun maxsus vositachilar zarurligiga ishonch hosil qilgan odamlar o'rtasidagi kelishuv natijasida pulning kelib chiqishi.
Ikkinchi- pul evolyutsion jarayon natijasida paydo bo'lgan, bu esa odamlarning xohish-irodasidan qat'i nazar, ayrim ob'ektlarning umumiy massadan ajralib turishiga va ayirboshlash aktida vositachi sifatida alohida o'rin egallashiga olib keldi.
Pulning kelib chiqishi har bir tovarning bir-biriga qarama-qarshi bo'lgan foydalanish qiymati va qiymatlariga ega ekanligi bilan bog'liq. Qayerda foydalanish qiymati tegishli ehtiyojlarni qondirishga imkon beruvchi tovarning moddiy xususiyatlarini tavsiflaydi va narx- tovarning jamoat mulki ijtimoiy boylikning bir qismi sifatida. Qadriyatlardan foydalanish va almashish qarama-qarshiliklarning birligi sifatida mavjud. Ayirboshlash qiymati foydalanish qiymatining mulki, uni boshqa foydalanish qiymatiga almashtirish qobiliyati, ya'ni jismoniy shaxs yoki uyushgan odamlar guruhi (korporatsiya) boshqa foydalanish qiymatining tegishli miqdoriga almashtirishga rozi bo'lgan foydalanish qiymati miqdori.
Qadriyat ijtimoiy munosabat ekan, u o'z-o'zidan jismoniy, moddiy shaklda mavjud bo'lolmaydi. Uning ommaviy xarakteri ijtimoiy jihatdan maqbul va tan olingan shaklda ifodalashni talab qiladi. Qiymat ijtimoiy munosabat sifatida adekvat tarzda namoyon bo'lishi uchun bu funktsiyani o'z zimmasiga oladigan qandaydir substansiya kerak bo'ladi. Ushbu modda puldir.
Pul aylanmasi- bu pulning naqd va naqdsiz shakildagi uzluksiz harakatlari yig`indisidir. Pulning doiraviy aylanishi – bu pulning bir qo’ldan ikkinchi qo’lga o’tishidir. Pulning doiraviy aylanishining takrorlanishi pulning aylanishi deyiladi. Demak, pul aylanmasini pulning aylanishi sifatida talqin qilish mumkin. I. Shakerning ta’rif berishicha pul aylanmasi bu pullarning naqd va naqd bo’lmagan shakllardagi doiraviy aylanish jarayoni bo’lib, bunda pullar muomala vositasi va to’lov vositasi funktsiyasini bajaradi. Pulning bir qo’ldan ikkinchi qo’lga o’tishini Shaker doiraviy aylanish deb atadi. Pullarning bir subektdan ikkinchi subektga otishi, pulning doiraviy aylanishi takrorlanishi pulning aylanishi deyiladi.
Naqd pul va naqd pulsiz shaklida hisob – kitoblarni amalga oshirish pul aylanmasini tashkil etadi.