8-§. Ходимларнинг бошқа операциялар бўйича қарзини ҳисобга олувчи счётлар (4700) 187. Суғурталовчи ходимлари билан меҳнат ҳақи бўйича, ҳисобдор шахслар билан ҳисоб-китоблардан ташқари барча турдаги ҳисоб-китоблар тўғрисидаги ахборотларни умумлаштириш қуйидаги счётларда амалга оширилади:
4710 «Кредитга сотилган товарлар бўйича ходимларнинг қарзи»;
4720 «Берилган қарзлар бўйича ходимларнинг қарзи»;
4730 «Моддий зарарни қоплаш бўйича ходимларнинг қарзи»;
4790 «Ходимларнинг бошқа қарзлари».
188. 4710 «Кредитга сотилган товарлар бўйича ходимларнинг қарзи» счётида суғурталовчи ходимларига кредитга берилган товарлар бўйича ҳисоб-китоблар ҳисобга олинади.
Кредитга товар сотиб олган шахслар ишлайдиган суғурталовчилар товарлар қиймати суммасини савдо ташкилотларига банк кредити ҳисобига қоплаши мумкин. Банк томонидан тегишли ҳисоб-китоб ҳужжатлари тўланганда 4710 «Кредитга сотилган товарлар бўйича ходимларнинг қарзи» счёти 6810 «Қисқа муддатли банк кредитлари» ва 7810 «Узоқ муддатли банк кредитлари» счётлари билан боғланган ҳолда дебетланади. Суғурталовчи ходимларидан навбатдаги тўловларнинг ушлаб қолишда 6710 «Меҳнат ҳақи бўйича ходимлар билан ҳисоблашишилар» счёти 4710 «Кредитга сотилган товарлар бўйича ходимларнинг қарзи» счёти билан боғланган ҳолда дебетланади, сўнг эса ушлаб қолинган сумма банк кредитини тўлаш учун 5110 «Ҳисоб-китоб счёти» счётининг кредитидан 6810 «Қисқа муддатли банк кредитлари» ва 6950 «Узоқ муддатли мажбуриятлар — жорий қисми» счётларининг дебетига ўтказилади.
Ўзининг ходимлари томонидан кредитга сотиб олган товарлар бўйича қарзларини қоплашда банк кредитларидан фойдаланмайдиган суғурталовчилар, ушбу ходимлар берган топшириқ-мажбуриятларига асосан уларнинг меҳнат ҳақи суммасидан навбатдаги тўловларни ушлаб қолинганда 6710 «Меҳнат ҳақи бўйича ходим билан ҳисоблашишлар» счёти турли кредиторларга бўлган қарзларни ҳисобга олувчи счётлар (6900) билан боғланган ҳолда (савдо корхоналарининг лицевой счётлари бўйича) дебетланади. Ушлаб қолинган сумманинг савдо корхоналарига ўтказиш берилишига қараб, турли кредиторларга бўлган қарзларни ҳисобга олувчи счётлар (6900) пул маблағларини ҳисобга олувчи счётлар билан боғланган ҳолда дебетланади.
189. 4720 «Берилган қарзлар бўйича ходимларнинг қарзи» счётида суғурталовчи ходимларига берилган қарзлар бўйича ҳисоб-китоблар акс эттирилади (масалан, якка тартибда уй-жой қуришга ва бошқаларга).
4720 «Берилган қарзлар бўйича ходимларнинг қарзи» счётининг дебетида ходимларга берилган қарз суммаси пул маблағларини ҳисобга олувчи счётлар билан боғланган ҳолда акс эттирилади. Агар маблағлар суғурталовчига берилган кредит ҳисобидан бевосита банк томонидан (бу маблағларни олдиндан суғурталовчининг ҳисоб-китоб счётига ўтказмасдан) ходимларга берилса, бунда 4720 «Берилган қарзлар бўйича ходимларнинг қарзи» счётининг дебетида 6810 «Қисқа муддатли банк кредитлари» ва 7810 «Узоқ муддатли банк кредитлари» счётлари билан боғланган ҳолда ёзувлар амалга оширилади.
Қарздор ходимлардан келиб тушган тўловлар суммасига 4720 «Берилган қарзлар бўйича ходимларнинг қарзи» счёти (қабул қилинган тўловлар тартибидан келиб чиққан ҳолда) 5010 «Миллий валютадаги пул маблағлари», 5110 «Ҳисоб-китоб счёти», 6710 «Меҳнат ҳақи бўйича ходим билан ҳисоблашишлар» счётлари билан боғланган ҳолда кредитланади.
Банк кредитларини қоплаш 6810 «Қисқа муддатли банк кредитлари», 6950 «Узоқ муддатли мажбуриятлар — жорий қисми» счётларининг дебетида ва банкка тегишли бўлган сумма ўтказилган пул маблағларини ҳисобга олувчи счётларнинг кредитида акс эттирилади.
190. 4730 «Моддий зарарни қоплаш бўйича ходимларнинг қарзи» счётида суғурталовчи ходими томонидан пул маблағлари ва товар-моддий қийматликларнинг камомади ва талон-торож қилиниши, яроқсизлик натижасида етказган моддий зарарни қоплаш бўйича ҳисоб-китоблар, шунингдек, бошқа турдаги зарарларни қоплаш бўйича ҳисоб-китоблар ҳисобга олинади.
4730 «Моддий зарарни қоплаш бўйича ходимларнинг қарзи» счётининг дебетида айбдор шахслардан ундириб олинадиган суммалар товар-моддий захиралар ва бошқаларни ҳисобга олувчи счётлар билан боғланган ҳолда акс эттирилади.
4730 «Моддий зарарни қоплаш бўйича ходимларнинг қарзи» счётининг кредитида, тўланган тўловлар суммасига пул маблағларини ҳисобга олувчи счётлар ва моддий зарарни қоплаш учун меҳнат ҳақидан ушлаб қолинадиган суммага 6710 «Меҳнат ҳақи бўйича ходим билан ҳисоблашишлар» счёти билан боғланган ҳолда ёзувлар амалга оширилади.
191. 4790 «Ходимларнинг бошқа қарзлари» счётида 4710 — 4730 счётларида акс эттирилмаган суғурталовчи ходимлари билан ҳисоб-китоблар ҳисобга олинади.
Бошқа операциялар бўйича ходимларнинг қарзини ҳисобга олувчи счётлар (4700) бўйича аналитик ҳисоб суғурталовчининг ҳар бир ходими бўйича юритилади.
192. Ходимларнинг бошқа операциялар бўйича қарзини ҳисобга олувчи счётлар (4700)нинг боғланиши
