Jo`rayeva A

1.8-rasm. Murakkablashgan ikkilamchi struktura. a- βcβ-zveno;
b-βαβαβ; v-β β β
Domen oqsillar. Ko`pchilik yirik molekulali globulyar oqsillarning ikkilamchi strukturasi yanada murakkab. Uning alohida avtonom globulyarli funktsional qismlari – domenlar deyilib, yaxlit molekula esa – domen oqsil deb aytiladi. Ular o`zaro ikkilamchi strukturadagi α-spiral va β-strukturalari bir-biri bilan qisqa, polipeptid zanjirining aylanuvchi qismlari bilan bog`lanadi.
Domenlar tarkibida o`rtacha 100-150 ta aminokislota qoldig`i “avtonom – kichik globula” uchun javobgar, eni 2,5 nm atrofida.
Ko`pchilik oqsillarning, masalan, immunoglobulinning domenlari strukturasi va bajaradigan vazifasiga muvofiq turlicha bo`lishi aniqlangan.
Oqsillarining struktura domenlari α-spiral va β-strukturaning soni, shuningdek domenda ularning joylashish xususiyatlariga qarab bir nechta guruhga bo`linadi:

1. 
   α-oqsillar - ko`p sonli α-spirallarga ega (mioglobin, gemoglobin, kaltsiy bog`lovchi oqsillar).
   
2. 
   β-oqsillar – asosan antiparallel β-qatlamdan iborat (ximotripsin).
   
3. 
   α+ β-oqsillar – bu oqsillarda faqat α-spiraldan tuzilib asosan antiparallel β-qatlamdan iborat qismlari bor (insulin, lizotsim, ribonukleaza, sitoxrom b₅).
   
4. 
   α / β oqsillar. Zanjirda α-spiral va β-strukturalar navbatma-navbat keladi. Markazda joylashgan β-struktura o`zaro–parallel, (geksokinaza, karboksipeptidaza, LDG).
   
5. 
   Ikkilamchi strukturasi aniq bo`lmagan domen oqsillar.
   

Oqsillarning uchlamchi strukturasi. Polipeptid spiralining fazoviy qurilishiga oqsilning uchlamchi strukturasi deyiladi. Uchlamchi struktura shakliga ko`ra globulyar va fibrillyar oqsillarga bo`linadi. Globulyar oqsillar asosan elip ssimon, fibrillyar (ipsimon) oqsillar esa – uzun (tayoqcha) shakliga ega.
Uchlamchi strukturani ko`rinishi fibrillyar oqsillar faqat beta-strukturaga, globulyar oqsillar esa alfa-spiralga ega, degan fikrga asos bo`la olmaydi. Chunki shunday fibrillyar oqsillar borki, ular qatlam varaqchali ikkilamchi strukturaga emas, balki spiral ko`rinishida bo`ladi.