Jo`rayeva A

3.1-rasm. Ferment faol markazining fazoviy tuzilishi.

treonin, lizin; alifatik aminokislotalarning gidrofob qismi va fenilalaninning aromatik halqasi kiradi.

Sanab o`tilgan aminokislota qoldiqlarining fizik-kimyoviy xossalari fermentni substrat bilan bog`lanishi va uni o`zgartirishini ta’minlab beradi. Qutbli guruhlar kislotali yoki ishqoriy, ba’zida kislota-ishqoriy (gistidin) xossaga ega. Muhit pH ni o`zgarishi ularning kislota-ishqoriy xossasini o`zgartirib, substratning turli guruhlari bilan ta’sirlashishga olib keladi. Murakkab fermentning faol markazidagi yon radikallari faol markaz konformatsiyasi uchun sharoit yaratadi va kofaktorning bog`lanishi, orientatsiyasi hamda substratning o`zgarishiga yordam beradi.
Oddiy fermentlarda faol markazning aloqa va katalitik qismlarining funksional guruhlari vazifasini aminokislotalarning faqat yon radikallari bajaradi. Murakkab fermentlarda esa bu jarayonlar asosan kofaktorlar vazifasidir.
Kataliz jarayonida fermentlarning quyidagi funksional guruhlari ishtirok etadilar:

• 
  dikarbon aminokislotalarning COOH va polipeptid zanjirning COOH guruhlari;
  
• 
  lizin va polipeptid zanjirning NH₂ guruhi;
  
• 
  argininning guanidin guruhi;
  
• 
  triptofanning indol guruhi;
  
• 
  gistidinning imidazol guruhi;
  
• 
  serin va treoninning OH guruhi;
  
• 
  sisteinning SH va sistinning disulfid guruhi;
  
• 
  metioninning tioefir guruhi;
  
• 
  tirozinning fenol guruhi;
  
• 
  alifatik aminokislotalarning gidrofob zanjiri va fenilalaninning aromatik halqasi.
  

Polipeptid zanjiridagi sanab o`tilgan aminokislota qoldiqlari xossalari o`zlariga mos keladigan substrat bilan fizik-kimyoviy aloqaga kirishadi, ya’ni aminokislotalarning gidrofob radikallari substratning qutbsiz qismlariga mos keladi. Qutbli guruhlar esa kislotali yoki ishqoriy xossalarga ega bo`lganligi tufayli muhit pH ini o`zgarishi ularning kislota-asosli xossalarini o`zgartiradi va substratning turli xil guruhlari bilan o`zaro ta’sirlanishiga olib keladi.



Fermentning faol markazini tashkil etuvchi aminokislotalar

Fermentning birlamchi strukturasida faol markazni tashkil etuvchi aminokislotalar qoldiqlarining joylashishi.