Jo`rayeva A

6.8. Oksidlanishli fosforlanish

Oksidlanishli fosforlanish, ya`ni to`qima nafas olishining fosforlanish bilan tutashuvi 1931 yilda bioximik V.A.Engelgard tomonidan kashf etildi. 1939 yilda B.A.Belitser va E.T.Tsibakova fanga nafas olish va fosforlanish tutashuvining ko`rsatkichi sifatida P/O nisbatini kiritdi. Bu nisbat fosforlanish koeffitsiyenti deb ataladi. B.A.Belitserning ko`rsatishicha, bir atom kislorod yutilganda (yoki 1 juft elektron substratdan kislorodga tashilganda) bir atom emas, taxminan uchta anorganik fosfat yutiladi, ya`ni P/O koeffitsiyenti yoki P/2e- taxminan 3 ga teng. Boshqacha aytganda nafas olish zanjirining kamida uchta qismida tutashuv yoki fosforlanish joyi bo`lib, anorganik fosfat quyidagi tenglama bo`yicha ATF hosil bo`lishida ishtirok etadi. ADF + H₃PO₄ → ATF + H₂O

Zamonaviy tushunchalarga ko`ra, elektron va protonlarni nafas olish zanjiri bo`ylab tashilishida ATF ning hosil bo`lish jarayoniga oksidlanishli fosforlanish deyiladi. Nafas olish zanjirida ATF hosil bo`lishida ishtirok etadigan kamida uchta tutashuv joyi mavjud bo`lib, 3 molekula ATF hosil bo`lar ekan.
S ubstrat · H → NAD /NAD · H+H/ → FP → KoQ →
1
ADF +H₃PO₄ → ATF
Elektronlarning tashilishining ingibitori – amital va rotenon
Sitoxromlar

→ b → c₁ → c → a → a₃ → ½ O₂ → O^2-

2 3

ADF +H₃PO₄ → ATF ADF +H₃PO₄ → ATF

Elektronlar Elektronlar
tashilishining ingibitori: tashilishining ingibitori:
antimitsin A . sianidlar, H₂S, NaN₃
6.9. Nafas olish va fosforlanish ingibitorlari

Tajribalarda nafas olish zanjirining ma`lum fermentlarini spetsifik ingibitori – rotenon NAD H<sub>2</sub> dan KoQ ga elektronlar tashilishini tormozlaydi va elektronlar transporti keskin kamayadi. Rotenon zaharli modda - amital KoQ qaytarilishiga ta`sir qiladi. Antimitsin A antibiotigi sitoxrom b dan c₁ ga elektronlar tashilishiga, sianidlar esa elektronlarni sitoxromoksidazalardan (a₃) molekulyar kislorodga o`tishini to`xtatadi.

Bir qator moddalar borki ular ta`sirida fosforlanishdan oksidlanish jarayoni ajralib chiqadi. Bunday hollarda energiya hosil bo`lmasligiga sabab elektronlarni nafas olish zanjiridan o`tishi amalga oshmasligidandir. Streptomitsin, papaverin, salitsilatlar, gramitsidin, strofantin, penitsilin, karbonat angidrid, ma`lum disulfidli moddalar, jumladan 2.4-dinitrofenollar yuqorida keltirilgan ajralishni keltirib chiqaradi.