Jo`rayeva A

Poliribosomalar. 
Oqsil sintezi jarayonida ribosoma bir vaqtda matritsa 
polinukleotidlarining faqat chegaralangan bo`lagi bilan bog`langan. Ayni vaqtda 
ular RNK ni nukleazalar tomonidan parchalanishdan ham saqlaydilar. Bunday 
parchalar 20 dan 60 tagacha nukleotid qoldiqlariga teng, mRNKning kodlovchi 
tartibining uzunligi 300 nukleotid qoldiqlariga baravar. Mana shu mulohazalar 
asosida ancha vaqtlardan beri mRNK dagi kodlovchi tartibni o`qish uchun 
ribosoma matritsa bo`yicha birin-ketin 5¹-uchidan 3¹-uchiga o`tib borishi (yoki o`zi 
orqali mRNK ni tortib o`tkazishi) kerak deb hisoblanadi. Demak, ribosomalar 
mRNK dan yurib, 5¹-uchi bo`shashi bilan yangi ribosomalar unga tizilib boradi, 
binobarin bir qancha ribosomalar bir vaqtda ayni axborotni o`qiydilar. Bunday 
ishlovchi ribosomalar kompleksi (4 tadan 20 tagacha) ga poliribosoma deb aytiladi. 
Poliribosomalar hosil bo`lganligi hisobiga mRNK ning ko`p nusxasiga hojat yo`q. 
Shu bilan bir vaqtda bitta ribosomadan foydalanganga nisbatan oqsil sintezi tezroq 
boradi. 1 sekundda polipeptid zanjir bitta aminokislotaga uzayadi, hujayraning 
jadal o`sish davrida esa 1 sekundda 20 ta aminokislotagacha oshadi. Ribosomadan 
mRNK ajralgandan so`ng u o`sha zahotiyoq sitoplazmadagi ribonukleazalar 

---

100 
tomonidan gidrolizlanadi. Shu sababli sintezi amalga oshgan oqsilning yangi 
biosintezi uchun mRNK yana yangidan hosil bo`lishi kerak.