Jo`rayeva A

Strukturasi bo`yicha aminokislotalar
quyidagi guruhlarga bo`linadi: 
 
R - g u r u h i
Nomi 
Belgila-
nish
i 
I. Ochiq zanjirli (asiklik). 
1. Alifatik aralashmagan aminokislotalar. 
1) Monoaminomonokarbon kislotalar 
 
Н
- СН- СООН 
׀
NH
2 
 
CН
3
 
- СН- СООН
׀
NH
2 
CН
3
\ CH
- СН- СООН 
CН
3
∕
׀
NH
2 
 
CН
3 \
 
CH-СН
2
-СН- СООН 
CН
3
∕
׀
NH
2 
 
СН
3
 −
СН
- СН- СООН
∕
׀
СН
3 
– СН
2
NH
2 
Glisin
Alanin
Valin
Leysin
Izoleysin
Gli 
Ala 
Val 
Ley 
Ile 
2. Alifatik aralash aminokislotalar. a) gidroksiaminokislotalar
HO
-CH
2
- СН- СООН 
׀
NH
2 
СН
3
-
CH
 
-СН- СООН 
׀ ׀
 
 ОН
NH
2 
Serin
Treonin
Ser 
Tre
b) Tioaminokislotalar
 
НS
-CH
2
- СН- СООН 
׀
NH
2 
 
CH
2 
- СН- СООН 
׀
׀
 
S
NH
2
׀
S
׀
 
CH
2 
- СН- СООН 
׀
NH
2 
 
Sistein
Sistin 
Sis 
---- 
Н
3 
С - S
-СН
2 – 
CH
2
- СН- СООН 
׀
NH
2 
 
Metionin 
Met

---

14 
0
v) karboksiaminokislotalar (monoaminodikarbon kislotalar)
 

НООС -
CH
2 
– СН- СООН 
׀
NH
2 
 
НООС –
СН
2 
-
CH
2
- СН- СООН 
׀
NH
2 
О 
\\ 
С -
CH
2 
- СН- СООН 
/
׀
Н 
2 
N
NH
2 
О 
\\ 
С -
CH
2 
– СН
2 
– СН -СООН 
/
׀
Н 
2 
N
NH
2 
 
 
Aspartat kislota
Glutamat kislota 
Asparagin 
Glutamin
Asp 
Glu 
Asn 
Gln 
g) diaminokislotalar (diaminomonokarbon kislotalar)
Н 
2 
N
–СН
2 
–СН
2
- 
CH
2
-
СН
2
- СН -СООН 
׀
NH
2 

Lizin
Liz 
d) guanidinoaminokislotalar
 N Н
2
–С-
NН-
СН
2
- 
CH
2
-
СН
2
- СН -СООН 
׀׀
׀
N
Н 
NH
2 
Arginin 
Arg 
II.
 
Siklik aminokislotalar 
1. Aromatik aminokislotalar



- 
СН
2—
СН –СООН
 
 
׀
NH
2 
НО

- 
СН
2—
СН –СООН
 
 
׀
NH
2 
 
Fenilalanin
Tirozin
Fen 
Tir 
Geterosiklik aminokislotalar
-CH
2 
– 
CH – COOH 
׀
N NH
2 
H
N 
-CH 
2
- CH-COOH
׀
N
NH
2
H 
Triptofan
Гистидин 
Tri 
Gis 
0
Т 
׀ ׀ 

---

15 
2). 
Aminokislotalar 
elektrokimyoviy 
xossalariga 
ko`ra 
ularning 
tarkibidagi ishqoriy va kislotali guruhlarning nisbati va qutbli guruhlarning 
mavjudligiga qarab kislotali, ishqoriy va neytral; qutbli va qutblanmagan 
aminokislotalar guruhiga bo`lish ham mumkin. 
Kislotali aminokislotalarga yon zanjirida qo`shimcha karboksil guruhi 
bo`lib, kislotalik xususiyatini ta’minlaydigan aminokislotalar kiradi: aspartat 
kislota, glutamin kislota, tirozin, sistein. 
Ishqoriy aminokislotalarga arginin, lizin, gistidin kirib, ular qo`shimcha 
aminoguruh, guanidin va imidazolli bo`lib, bular aminokislotada ishqoriy 
xususiyatni namoyon qiladi. 
Neytral aminokislotalar – bu barcha qolgan aminokislotalar bo`lib, ularning 
radikali kislotali va ishqoriy xususiyatlarni namoyon qilmaydi. 
Kislotali va ishqoriy aminokislotalar radikalining qutbiga qarab (kislotali 
yoki ishqoriy) qutbli aminokislotalarga, neytral aminokislotalar esa qutbsiz – 
gidrofob guruhga kiritiladi. 
3). Aminokislotalar biologik yoki fiziologik 
ahamiyati bo`yicha ham 3 
guruhga bo`linadi: almashinmaydigan, yarim almashinadigan va almashinadigan. 
Almashinmaydigan aminokislotalar organizmda boshqa moddalardan 
sintezlanmaydi, shuning uchun ular doimo ovqat bilan birga tashqaridan kirib 
turishi kerak. Umuman almashinmaydigan aminokislotalar soni 8 ta: valin, leysin, 
izoleysin, treonin, lizin, metionin, fenilalanin, triptofan. 
Yarim almashinadigan aminokislotalar organizmda hosil bo`ladi, lekin 
yetarli miqdorda bo`lmaydi, shu sababli qisman ovqat bilan birga kirishi kerak. 
Bunday aminokislotalarga arginin, tirozin, gistidin kiradi. 
Almashinadigan 
aminokislotalar 
organizmda 
almashinmaydigan 
aminokislotalar yoki boshqa moddalardan yetarli miqdorda hosil bo`ladi. Agar shu 
aminokislotalar sintezlanadigan moddalar oziq yordamida chetdan kirib tursa, 
organizm bu kislotalarsiz uzoq vaqt yashashi mumkin. Almashinadigan 
aminokislotalarga qolgan barcha aminokislotalar kiradi. Keltirilgan fiziologik 
tasnif ma’lum darajada shartli bo`lib, ayni bir tur uchungina xos bo`ladi. Ammo 8 
ta almashinmaydigan aminokislotalar barcha tur organizmlar uchun umumiy.