Jıllılıq ótkeriw Jıllılıq almasıw processi haqqında ulıwma túsinikler

Temperatura maydanı hám gradienti
Ortalıqlarda jıllılıq aǵımı hám temperaturanıń bólistiriliwi ortasındaǵı baylanıstı anıqlaw jıllılıq almasıw teoryasınıń tiykarǵı wazıypasınıń biri.

Tekserilip atırǵan ortalıqtıń barlıq toshkalari ushın qálegen bir waqıttaǵi temperatura mánisleri jıynaǵına temperatura maydanı delinedi. Ulıwma jaǵdayda belgili bir toshkadaǵı temperatura t sol toshkanıń koordinatalarına (x,y,z) baylanıslı boladı hám waqıt  ótiwi menen ózgeredi. Demek temperatura maydanın tómendegi funkcia menen anıqlaw múmkin:

(4.5)

Bul baylanıslıq turaqlı temperatura maydanın spatlawshıi teńleme. Jeke jaǵdayda (4.5) teńleme tek fazalıq koordinatalar funksiyası boladı, yaǵnıy:

(4.6)

hám oǵan tiyisli turaqlı temperatura maydanın anıqlaydı.

Eger, denede qandayda bir tegislik ótkerilse hám usı tegisliktegi bir qıylı temperaturalı toshkalardı birlestirsek, turaqlı temperat uralı sızıq (izoterma) ǵa iye bolamız. Temperaturası birdey toshkalardan quralǵan deneniń júzesi izotermikalıq júze dep ataladı.

Eki bir birine jaqin jaylasqan izotermikalıq júzelerdiń temperaturalar parqı t bolsa, olar arasındaǵı eń qisqa aralıq n boladı (4.1-súwret). Eger, eki izotermikalıq júzeler bir birine jaqinlasıp barsa qatnas tómendegi shegaraǵa umtıladı:

(4.7)

Izotermikalıq júzege normal boyınsha baǵdarlanǵan temperatura túwındisı temperatura gradienti dep ataladı.

Temperatura gradienti nolge teń bolmaǵan (gradt 0) jaǵdayda ǵana jıllılıq aǵımı payda bólıwı múmkin.