Jıllılıq ótkeriw Jıllılıq almasıw processi haqqında ulıwma túsinikler

4.4.1. Nyuton nızamı
Jıllılıq beriwdiń tiykarǵı nızamı – bul Nyutonniń suwıtıw nızamı bolıp esaplanadı.

Jıllılıq almasıw júzesi hám suyıqlıq (gaz) yáki suyıqlıq (gaz) hám jıllılıq almasıw júzesi arasındaǵı energiya ótiwine jıllılıq beriw dep ataladı.

Jıllılıq beriw procsesiniń jıllılıq beriw koefficientin  menen belgilenedi.

Bul nızamǵa muwapiq, jıllılıq almasıw suyıqlıq (gaz) ǵa berilgen jıllılıq muǵdarı dQ, diywaldıń júzesi dF, júze t_w hám ortalıq temperaturaları t_f tiń parqı (t_w-t_f), hámde processtiń dawamlılıǵı d ǵa tuwra proporcional, yaǵnıy:

(4.51)

(4.51) teńlemeden jıllılıq beriw koefficientiniń ólshem birligin keltirip shıǵarıw múmkin:

Eger, jıllılıq almasıw júzesi boylap jıllılıq beriw koefficientiniń muǵdarı ( = const) bolsa, (4.51) teńleme tómendegi kórinisti aladı:

(4.52)

Demek jıllılıq beriw koefficienti  diywaldıń 1 м² júzesinen suyıqlıqqa 1 s waqıt dawaminda, diywal hám suyıqlıq temperaturalariniń parqı 1 К bolǵanda jetkerilgen jıllılıq muǵdarın bildiredi. Usı, jıllılıq beriw koefficientiniń muǵdarı bir neshe parametrlerge baylanıslı, yaǵnıy suyıqlıqtıń háreket rejimi w, onıń tıǵızlıǵı , jabısqaqlıǵı , salıstırma jıllılıq sıyımlıǵı с, jıllılıq ótkizgishlik koefficienti , kólemlik keńeyiw koefficienti , diywaldıń forması hám ólshemleri (truba diametri d h’am uzunliǵi L), hámde gedir-budırlıgı е hám basqalarǵa.

Joqarıda aytılǵanlari tómendegi funkciya túrinde jazıw múmkin:

(4.53)

Ulıwma kóriniske iye bolǵan jıllılıq beriw koefficienti teńlemesi kórinisinen ápiwayı bolsada,  nı anıqlaw júdá quramalı. Sebebi, (4.53) dan kórinip turıptı,  júda kóp parametrlerge baylanıslı.Sonıń ushın, tájiriybe nátiyjelerin uqsaslıiq teoriyası járdeminde ulıwmalastırıw jolı menen jıllılıq beriw koefficientin esaplaw kriterial formulasın keltirip shıǵarıw múmkin.

Jıllılıq beriw koefficientin anıqlaw ushın suyıqlıqta temperatura bólistiriliwin biliw zárur. Bunnan basqa, jıllılıq almasıw processin esaplaw ushın jıllılıq beriw koefficientiniń ózgeriwshi parametrleri menen baylanıslı teńlemesine iye boliw kerek.

Bunday teńleme bolıp konvektiv jıllılıq almasıwdiń differencial teńlemesi xizmet qıladı. Biraq bul teńleme diywal hám suyıqlıq shegarasındaǵı shártlerdi xarakterlewshi teńleme menen toltırılǵan bolıwı kerek.