йўл илмининг тарихи. Йўл илмининг ривожланиш тарихи. Илмий мактаб ва йўналишлар асосчилари ва раҳбарлари. Ўзбекистонда йўл илмининг ривожланиш тарихи. Ўзбекистон йўл хўжалигида илмий тадқиқот ишлари

1-расм. Вавилондаги Мардук худосининг қасрига борадиган йўл
кўндаланг кесими.
1-суглинок; 2-асфалтли мастика қўйилган уч қатлам ғишт; 3- оҳактошли плиталар 105х105х35 см; 4-оҳактошли плиталардан иборат тратуар 66х66х20 см; 5-баландлиги 7 м бўлган мазаика қопланган деворлар.


2-расм. Йўл тўшамаси кўндаланг кесими.
1-базалтли плиталар 80 х 40 х 50 см ; 2- 10 ва 15 см шағал қатлами; 3-15 см лой аралашли чақиқ тош; 4-семент билан мустаҳкамланган шағал; 5-бардюр тоши 6-60 см қалинликдаги лой шағал аралашмаси; 7-таянч тош.

Йўл қурилишида ривожланиш француз олими Жерома Трезаге ва шотланд олими Жон Мак-Адам тавсия қилган конструктсиялардан бошланади.

Трезаге ва Мак-Адам тавсия қилган йўл тўшамаси тузилмаси ерда маълум бир чуқурликда жойлаштирилади. Ёмғир ва қор сувлари оқиб кетиши учун йўлга кўндаланг нишаблик берилган.
Алоқа йўлларининг таснифи.
Алоқа йўллари-кўп тармоқли ва мураккаб хўжаликдир. Алоқа йўллари тармоқлари транспорт-вагонлар, лакомотивлар, кемалар, танкерлар, автомобиллар, контейнерлар, самолётлар, саралаш ва юк-йўловчи бекатлари, вокзаллар, портлар, аэродромлар, ҳар хил турдаги юк ортувчи ва туширувчи машина-механизмлар ва жиҳозлар, таъмирлаш заводлари фаолияти билан чамбарчас боғлиқдир.
Алоқа йўлларининг таснифи қуйидагилардан иборат: Темир йўллари; Автомобил йўллари; Сув хавфзаларидаги алоқа йўллари; Ҳаво йўллари; Саноат йўллари; Хўжалик йўллари; Шаҳар йўллари ва кўчалари;
Бугунги кунда республика бўйича автомобил йўллари тармоғининг умумий узунлиги 184000 км ни, умумий фойдаланишдаги темир йўллари узунлиги 3645 км ни, ҳаво йўллари 150000 км ни ва сув хавфзаларидаги алоқа йўллари 500 км ни, хўжалик йўллари 71324 км ни, шаҳар йўллари ва кўчалари 69929 км ни ташкил қилади. Республиканинг географик жойлашуви шуни тақозо этадики, жаҳон бозорига чиқишда ва ташқи иқтисодий алоқаларни ривожлантиришда асосий транспорт йўлаклари автомобил ва темир йўллари ҳисобланади.
Хар қайси алоқа йўлларининг ўзига хос камчилик ва устунликлари мавжуд. Темир йўллар кўп ҳажмдаги юкларни ташиш қобилиятига эгалиги билан характерли бўлса, унда ҳаракат тезлигининг бошқа алоқа йўлларига нисбатан пастлиги унинг камчиликларидан ҳисобланади. Сув йўллари кўп ҳажмдаги юкларни ташиш қобилиятига эга, лекин фақат сув йўли орқали буни амалга ошириши ва юкни истемолчининг эшигигача этказа олмаслик унинг камчиликларидан ҳисобланади. Автомобил йўллари кам ҳажмдаги юкларни қисқа масофага ташишда энг самарали ҳисобланади. Автомобил йўлларининг устунлиги эшикдан эшикгача хизмат кўрсатишда қўл келишидир. Ҳаво йўлининг устунлиги юкларни манзилга тез ва соз етказиши бўлса, камчилиги ташиш тан нархининг қимматлигидадир.
ХХ аср бошида Марказий Осиёнинг ўша пайтдаги бир неча давлатлари жойлашган ҳозирги Ўзбекистон ҳудудидаги Тошкент, Самарқанд, Бухоро, Термез, Қарши, Андижон, Фарғона ва бошқа шаҳарларнинг бир бири билан боғловчи, шунингдек Афғонистон ва эрон мамлакатларининг катта йирик шаҳарлари билан боғловчи 27 минг километр алоқа йўллари мавжуд эди.