Jizzax politexnika instituti «qurilish materiallari va konstruksiyalari»

Qo‘llaniladigan  ta'lim  texnologiyalari:  kompyuter  texnologiyalari  (grafiklardan, 
testlardan  foydalanish),  klaster,  besh  minutlik  esse,  ko‘rgazmali  ta'lim  metodlari  (  namoyish, 
illyustratsiya, videousul, slaydlar); 
Darsni o‘tishda qo‘llaniladigan pedagogik metod turlari: 
- 
Aqliy hujum, klaster, besh minutlik esse,  blits-so‘rov. 
Darsni o‘tishda qo‘llaniladigan texnik vosita turi: 
- 
Ko‘rgazmali qurol 
- 
Proektor 
- 
Slayd 
- 
Tarqatma material 
7-mavzu (2 soat). 
G‘ovak hosil qiluvchi qo‘shimchalar. 
Reja: 

---

1.G‘ovak hosil qiluvchi qo‘shimchalar  
2.Havo olib kiruvchi qo‘shimchalar  
G‘ovak  hosil  qiluvchi  qo‘shimchalar  bu  beton  tanasida  havoli  yoki  boshqa  gazsimon 
g‘ovaklarni aniq maqsadga qaratilib hosil bo‘lishiga yordam beruvchi moddalardir.  
Asosiy ta’sirga ko‘ra g‘ovak hosil qiluvchi qo‘shimchalar, gaz hosil qiluvchilarga, havo 
olib  kiruvchilarga,  ko‘pik  hosil  qiluvchilarga  bo‘linadilar,  va  ular  yyengil  konstruktiv-issiqlik  
o‘tkazmaydigan issiqlik   o‘tkazmaydigan  g‘ovakli   to‘ldiruvchili betonlarda hamda serg‘ovakli 
betonlarda ishlatiladi.  
Yengil  betonlar  uchun  g‘ovak  hosil  qiluvchi  qo‘shimchalarni  asosiy  vazifasi  o‘rtacha 
zichligini pasaytirish, ammo ularni kiritilishi ishlab chiqarish tehnologiyasiga va yyengil betonli 
qorishmalarni  hosilariga  tasir  etishi  mumkin.  Qo‘shimchalarni  optimal  miqdori  10  jadvalda 
keltirilgan  ishonchli  talablar  bilan  kelishilgan.  Serg‘ovakli  va  g‘ovakli  betonlarda  umumiy 
g‘ovakini  85%  atrofida  erishishi  mumkin.  G‘ovakli  betonlar  uchun  (g‘ovaklarni  o‘rtacha 
o‘lchami  -0.3  -0.6  mm)  va  polimer  gaz  qatlamlar  uchun    95%  ko‘p  va  asosan  g‘ovaklarni 
o‘lchamidan,  niqob  qalinligiga,  g‘ovaklarni  shakliga  va  o‘rnatish  usuliga  bog‘liq.  G‘ovaklarni 
tuzilishini  optimal  deb  hisoblanadi,  agar  o‘lcham  bo‘yicha  polidispers  ko‘rinishidagi  g‘ovaklar 
to‘g‘ri  taqsimlangan,  berk,  g‘ovak  yaqinidagi  qatlam  yaltiroq  yuzasi  bilan  to‘g‘ri  ko‘p 
burchaklarga  shaklsizlangan  ingichka,  ammo  kesim  bo‘yicha  zich  va  bir  xil  g‘ovaklararo 
poydevor bilan bo‘lingan bo‘lsa: 
 Yengil betonlar uchun g‘ovakli qo‘shimchalarni samarador mezonlari 
Qo‘shimcha turi 
Ishonchli talablari 
Qo‘shimcha effekt 
Havo olib kiruvchi   Tutashgan  strukturali  beton  olish  uchun  kiritilgan  havoni  6  dan 
1.5%gacha chegarada talab qilinadigan hajmi 
Beton 
qorishmasini 
qatlamlanishini 
pasaytirish va qulay o‘rnashishni oshirish  
Ko‘pik hosil qiluvchilar 
Qorishmaga  oldindan  tayyorlangan  ko‘pik  bilan  kiritilgan 
havoni hajmi 10 dan 25%gacham chegarada bo‘lishi kerak  
Shu narsa 
Gaz hosil qiluvchilar  Beton  qorishmasida  gaz  hosil  bo‘lishi  hisobiga  gazni  talab 
qiladigan hajmi 15% dan 25%gacha. Gazni aktiv ajralish davri 5dan 30 min gacha bo‘lishi kerak. 
Betonni bir xilda o‘rtacha zichligidagi mustahkamligi pasayishi.    
 Havo olib kiruvchi qo‘shimchalar 
Havo  olib  kiruvchi    qo‘shimchalar    sirti    faollashtiruvchi,    suv  ajralmasdan 
suyuqlantiruvchi qotayotgan  moddalarni  ichki  tuzilishini  boshqaruvchi  kimyoviy  birikmalar 
sinfiga  kiradi.  Havo olib kiruvchi  qo‘shimchalarni  ta’siri  shundan iborat ular 0.015-0,030 mm  
o‘lchamdagi    havo  mikro  pufaklar  bilan  to‘yintirish    ular  esa    moylash    rolini    o‘ynaydi  va 
to‘ldirg‘ichlarni  o‘zaro  siljishlarini yyengillashtiradi.  
Qo‘shimchalarini  havo  olib  kiruvchi  ta’siri  ishqoriy  sovun  ko‘rinishida  qorishma  va 
beton  aralashmasiga  kiritilib  ta’minlaydi  (yoki  ularda  gidratlangan  sementni  gidrooksidlarini 
neytralash  hisobiga  sovun  hosil  qiladilar)  va  ular  ko‘pik  hosil  qiluvchi  qobiliyatiga  ega.  Havo 
olib  kiruvchi  qo‘shimchalarni  unumdorligi  ularni  sirtini  faolligiga  va  ko‘pik  hosil  qiluvchi 
qobiliyatiga  u  o‘z  navbatida  qorishmada  qo‘shimchani  konsentratsiyasi  ko‘paygan  sari 
qo‘shimchani  sirt  taranglashi  kamayishi  bilan  bog‘liq.  Ko‘pikni  maksimal  turg‘unligini 
ta’minlovchi  qorishma  konsentratsiyasi  “qorishma”  –havo  fazasini  chegarasida  adsorbsion 
to‘yinish erishadigan konsentratsiyasiga yaqin bo‘lishi kerak. Havoni emulsiyasini maxkamlash 
havo pufakchalarini adsorbsion niqoblarida qayd  qilingan kalsiy sovuni bilan erishiladi.  Ularga 
havo,  suv  yoki  qattiq  jism  suv  chegarasida  molekulalari  adsobirlangan  moddalar  kiradi.  Bular 

---

mayda  qumni  beton  qorishmasiga  suv  bilan  aralashtirayotganda  kiritilishiga  yordam  beradi 
Kimyoviy tabiat bo‘yicha bu qo‘shimchalar quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 
1- 
mikro ko‘pik hosil qiluvchilar (SNV), abietat natriy (SPD) sun’iy qo‘shimcha; 
2- 
milonaft asidol asidol- milonaft –neften kislotalar tuzlari; 
3- 
lignosulfon kislotalar tuzlari; 
4- 
proteinlardan olinadigan tuzlar; 
5- 
organik sulfokislotalar tuzlari; 
6- 
yog‘och yyelimidan olinadigan tuzlar. 
AQShda  kokos  yelimini  amidlari  yog‘li  aminokislotali  neytrallangan  vinsol  yelimli  faol 
komponetli  havo  olib  kiruvchi  qo‘shimchalar  ishlab  chiqarilmoqda.  Ular  suv  bilan  birgalikda 
kiritiladi.  Mumkin  bo‘lgan  miqdori  0.1  -3  mm  1kg  sementga  yoki  0.01  -0.2%  bog‘lovchi 
massasidan  sement  ishlab  chiqarishda  klinker  va  gips  bilan  tuyilganda  kiritiladi.  Hamma 
qo‘shimchalarni saqlash muddati 1 yildan ortiq emas.