Jizzax politexnika instituti «qurilish materiallari va konstruksiyalari»

Qo‘llaniladigan  ta'lim  texnologiyalari:  blits-so‘rov,  kompyuter  texnologiyalari 
(grafiklardan, testlardan foydalanish), klaster, besh minutlik esse, ko‘rgazmali ta'lim metodlari ( 
namoyish, illyustratsiya, videousul, slaydlar); 
Darsni o‘tishda qo‘llaniladigan pedagogik metod turlari: 
- 
Aqliy hujum, klaster, besh minutlik esse.   
Darsni o‘tishda qo‘llaniladigan texnik vosita turi: 
- 
Ko‘rgazmali qurol 
- 
Proektor 
- 
Slayd 
- 
Tarqatma material 
2-mavzu (2 soat). 
Shlakportlandsement xususiyati. 
Reja: 
1.  Metallurgiya Shlaklari asosida bog‘lovchi materiallar ishlab chiqarish 
2.  Shlakportlandsement 
3.  Klinkersiz shlakli bog‘lovchi 
Tayanch  so‘z  va  iboralar:  ferroxromli;    shlakportlandsement;  ruda;  origan; 
nordonlashtirilgan nikel rudasi; klinkersiz shlakli bog‘lovchi. 
 Hozirgi zamonda metallurgiya shlaklarining asosiy iste’molchisi sement sanoatidir. Har 
yili  foydalanilgan  domna  shlakining  90%  dan  ortig‘i  (mln.t)  portlandsement  ia  shlak-
portlandsement uchun sarflanadi. 
Sement  sanoati  uchun  yana  istiqbolli  boshqa  tur  metallurgik  shlaklarga  quyidagilar 
mansub: ferroxromli, rangli portlandsement klinkerni olish imkonini beradi, nikel va misli, xom 
ashyo,  temirsimon  komponent  sifatida  qo‘llaniladigan  sementli  qorishma  aktiv  mineral 
qo‘shimcha;  ferroqotishma  ishlab  chiqaradigan  alyumino  termik  shlaklar,  alyuminiyni  ikkinchi 
qayta eritish va uni qotirish — glinozem sementini va o‘ta tez qotadigan portlandsement ishlab 
chiqarish uchun xom ashyo o‘rnida qo‘llaniladi. 
Shlakli 
bog‘lovchini  quyidagi  asosiy  guruhlarga  bo‘lish  mumkin;  shlak-
portlandsementlar,  sulfat-shlakli,  ohakli-shlakli,  shlak-ishqorli  bog‘lovchi.  Ulardan  muhim 
ahamiyatga bo‘lgani shlak-portlandsementlar, ishlab chiqarishniig MDH bo‘yicha umumiy hajmi 
25% dan oshadi. 
Shlakoportlandsement  -  bu  gidravlik  bog‘lovchi  modda,  suvda  ham,  havoda  ham 
qotadigan,  klinkerning  mayin  maydalangani  bilan  birga  talab  qilingan  gips  qismidan,  domna 
pechining  granullangan  shlakidan  (21...80%)  yoki  puxta  aralashtirilgan  yuqoridagi  alohida 
maydalangan  materiallardir.  Shlak-portlandsement  eng  samarali  bog‘lovchi  hisoblanadi,  chunki 
uni  ishlab  chiqarish  uchun  klinkerning  asosiy  qismi  o‘rniga  ancha  arzon  granullanish  shlakdan 
foydalaniladi.  Shlak-portlandsement  ishlab  chiqarishda  domna  shlakidan  foydalanilganda 
yoqilg‘i-energetik sarfi 1 mahsulot uchun 1,5...2 marta, tannarxi 25...30% ga kamayadi. Masalan. 
M400  markali  shlak-portlandsementni  ishlab  chiqarishda  xuddi      shu  markadagi   
portlandsementni qo‘shimchasiz ishlab chiqarishga nisbatan yoqilg‘i sarfi o‘rtacha 36% ga past. 
Elektroenergiya  sarfi  12%ga,  asbob-uskunalarni  saqlash  va  ekspluatatsiya  qilishda  esa 

---

qilinadigan  sarf  10...15%  ga  qiskardi.  Domna  shlakining  sifati  sement  ishlab  chiqarishda,  sifat 
koeffitsienti va tarkibida ishtirok etadigan oksidlar-  Al2O3, MgO,  TiO 2, MnO protsenti bilan 
xarakterlanadi.