Jizzax davlat pedagogioka institut

ABU RAYXON BERUNIY (973-1048)
O‘rta Osiyo, jumladan O‘zbekiston hududida yashovchi xalqlarning bayramlarini o‘rganishda X-XI asrlarda yashagan buyuk qomusiy olim Abu Rayhon Beruniyning “Qadimgi xalqlardan qolgan yodg‘orliklar” asari muhim rol o‘ynaydi. Beruniy o‘zining bu asarida qadimiy eronitlar, xorazmiylar, sug‘diylar, rumliklar, yaxudiylar, suriyaliklar, xristianlar, hindlar va boshqalarning mashhur kunlar, hayitlar, milliy o‘yinlar va odatlar xaqida tarixiy-madaniy ahamiyatga ega bo‘lgan bebaho fikrlar qoldirgan. Biz uchun eng muhimi shundaki, u O‘rta Osiyo, jumladan Xorazm va Sug‘d xalqlarining islomgacha bo‘lgan-yillik kamidar bayramlari va bayramlarda o‘tkaziladigan o‘yinlar xaqida qiziqarli ma’lumotlar beradi.
Beruniy bergan ma’lumotlarga qaraganda, sug‘diylarda Xorazmliklar bayrami (hayit) da o‘tkaziladigan tadbir va o‘yinlar xaqida alohida-alohida to‘xtalib hamda ta’kidlaydi, qiziqarli materiallarni bayon qilgan. Masalan: Beruniy Xorazmliklar hayitini ikkiga bo‘lgan:
1. Tabiiy voqealarga bag‘ishlanganlari,-yil boshi bayrami (navro‘z), ochilish bayrami, gulxanda isinish bayrami, yoki non yopish kuni, mini kechasi va hokazolar.
2. Diniy marosimlar (islomgacha bo‘lgan davrda) arvohlar uchun qabrlarga ovqat qo‘yadigan kun va boshqalar.